Η Κρητηνία είναι χωριό της Ρόδου που ανήκει διοικητικά από το 2010 στην Δημοτική Ενότητα Ατταβύρου του Δήμου Ρόδου σύμφωνα με το Πρόγραμμα Καλλικράτης. Από το 1999–2010 ανήκε στον Δήμο Ατταβύρου του Σχεδίου Καποδίστρια. Στην απογραφή του 2011, η Τοπική Κοινότητα Κρητηνίας είχε 503 κατοίκους, με 454 στην Κρητηνία και 49 στην Κάμειρο Σκάλα.
Μυθολογία
Κατά την ελληνική μυθολογία, ο Αλθαιμένης ήταν πρωτότοκος γιος του Κατρέα, γιου του Μίνωα του βασιλιά της Κρήτης. Ο Κατρέας είχε λάβει χρησμό που τον πληροφορούσε ότι θα τον σκότωνε κάποιο παιδί του, χρησμό που έτυχε να μάθει και ο Αλθαιμένης. Για αυτό το λόγο, ο Αλθαιμένης έφυγε από την Κρήτη και έπλευσε προς την Ρόδο, όπου ίδρυσε την Κρητηνία (Νέα Κρήτη) και έχτισε στο βουνό Αττάβυρο, το ναό του Ατταβύριου Διός, ερείπια του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα. Μετά από χρόνια, και όταν ο Κατρέας γέρος πια, ήθελε να αφήσει τον θρόνο του στον πρωτότοκο γιο του, ταξίδεψε στην Ρόδο για να τον ενημερώσει. Εκεί, ο Αλθαιμένης και οι υπόλοιποι χωρικοί, πέρασαν τον Κατρέα και το πλοίο του για πειρατές, και μόλις αποβιβάστηκαν του επιτέθηκαν, με τον Αλφαιμένη να ρίχνει το ακόντιό του στον πατέρα του και σκοτώνοντάς τον να ολοκληρώνει τον χρησμό.[2]
Ιστορία
Αρχικά, ο οικισμός ήταν παραθαλάσσιος, στην τωρινή θέση του οικισμού της Καμείρου Σκάλας, αλλά κατά τα μεταβυζαντινά χρόνια μεταφέρθηκε πιο ορεινά, για περισσότερη ασφάλεια από τους πειρατές. Ο αρχαίος οικισμός τελικά καταποντίστηκε. Σώζονται λίγα ερείπια, τα πιο πολλά μέσα στην θάλασσα. Στη ξηρά υπάρχουν μόνο τα ερείπια ενός παλαιοχριστιανικού ναού, ρυθμού Βασιλικής.
Το 1658, ο Φραντζέσκο Μοροζίνι αποπειράθηκε να κυριεύσει την Ρόδο, αποβιβάζοντας στρατό στην παραλία της Καμείρου Σκάλας, αλλά η φρουρά, έγκαιρα ειδοποιημένη από την Χάλκη, τον αποκρούει. Η μετέπειτα ασφάλεια του οικισμού στηριζόταν στο κάστρο του (Καστέλλο). Γι’ αυτό, μέχρι την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου, το χωριό ονομαζόταν Κάστελλος, από το λατινικό Castellum, φρούριο, ή το Castel Nuovo, που αναφέρεται στα 1480.
Το κάστρο της Κρητηνίας είναι μείγμα βυζαντινής και μεσαιωνικής τεχνοτροπίας και μέσα υπάρχουν τα ερείπια της Καθολικής εκκλησίας του Αγίου Παύλου, καθώς και νεώτερα κτίσματα, γιατί το Κάστρο χρησιμοποιήθηκε επί Ενετοκρατίας σαν ναύσταθμος (Μαρινέρα).