Αυτές τις μέρες συμπληρώνονται 82 χρόνια από τις 6 Σεπτεμβρίου 1943 που οι Γερμανοί ήρθαν στην Κάρπαθο και την κράτησαν μέχρι τις 4 Οκτωβρίου 1944.
Στις 9 Ιουλίου 1943 αποβιβάστηκαν οι Σύμμαχοι στη Σικελία, ακολούθησε η αποχώρηση των Γερμανών και η πτώση του Μουσολίνι, που τον απελευθέρωσαν οι Γερμανοί και τον μετέφεραν στην Βόρειο Ιταλία, όπου συνέχισε να συνεργάζεται μαζί τους. Στις 3 Σεπτεμβρίου ακολούθησε η απόβαση των Συμμάχων στην Νότιο Ιταλία και την ίδια μέρα η κυβέρνηση Badoglio υπέγραψε ανακωχή με τους Συμμάχους που ανακοινώθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου.
Στο μεταξύ οι Γερμανοί και οι Σύμμαχοι άρχισαν να προετοιμάζονται για τα επακόλουθα στα Δωδεκάνησα. Οι Γερμανοί σχεδίαζαν να επιβληθούν των Ιταλών με τις δυνάμεις που διέθεταν στα Δωδεκάνησα, ενώ οι Σύμμαχοι σχεδίαζαν να αποβιβαστούν και να καταλάβουν τα νησιά με την συνεργασία των Ιταλών.
Στις 25 Αυγούστου οι Γερμανοί έστειλαν κλιμάκιο αξιωματικών στην Κάρπαθο που μαζί με τους Ιταλούς θα μελετούσαν τις αμυντικές ανάγκες του νησιού, στην πραγματικότητα να κατασκοπεύσουν τις στρατιωτικές θέσεις των Ιταλών. Ας σημειωθεί ότι το 1941 οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν το αεροδρόμιο της Καρπάθου στην «Μάχη της Κρήτης» και το 1942 εγκατέστησαν listening post στον Κάστελλο του Αφιάρτη και radar στο ύψωμα της Αγίας Κυριακής για να παρακολουθούν τις συμμαχικές κινήσεις και τηλεπικοινωνίες.
Στις 8 Σεπτεμβρίου, με την ανακοίνωση της ανακωχής, η μάχη για τα Δωδεκάνησα αρχίζει. Τα Δωδεκάνησα γίνονται θέρετρο πολεμικών επιχειρήσεων με την συμμετοχή ναυτικού και αεροπορίας. Η γερμανική μεραρχία εφόδου 6.000 ανδρών στην Ρόδο, υπό τον στρατηγό Kleeman, επιβάλλεται στην ιταλική φρουρά 40.000 στρατιωτών. Οι Σύμμαχοι αποβιβάζονται στην Κω και Λέρο και με την βοήθεια των Ιταλών καταλαμβάνουν και τα δυο νησιά. Οι Γερμανοί επιτίθενται και μετά από σκληρές μάχες, στις 16 Νοεμβρίου, καταλαμβάνουν την Λέρο και τα Δωδεκάνησα περιέρχονται υπό γερμανική κατοχή.
Στις 6 Σεπτεμβρίου 1943 έφτασαν από την Κρήτη στα Πηγάδια, χωρίς να ενημερώσουν τους Ιταλούς, τέσσερες μοτοζάτερες και ένα μικρό πολεμικό πλοίο με το γερμανικό φρουριακό τάγμα 999-VI 800 ανδρών υπό τον λοχαγό Bethege.
(Οι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί του τάγματος 999-VI ήταν εμπειροπόλεμοι, ενώ οι στρατιώτες ήταν πολιτικοί και ποινικοί κρατούμενοι που δέχθηκαν να αποφυλακισθούν και να υπηρετήσουν στον στρατό. Αρκετοί από τους πολιτικούς κρατουμένους διέθεταν καλλιτεχνικά προσόντα. Σε μια αποστολή στην Κάσο, ο αντιναζιστής Alfred Eickworth σκότωσε με το οπλοπολυβόλο του τους άλλους στρατιώτες, συνελήφθη και μεταφέρθηκε στην Κάρπαθο όπου εκτελέστηκε στις 28/11/1943 και θάφτηκε στο ιταλικό νεκροταφείο. Τα οστά του βρίσκονται ενταφιασμένα στο γερμανικό νεκροταφείο στον Διόνυσο Αττικής. Γερμανικό αναγνωριστικό αεροπλάνο έπεσε μεταξύ Βρόντη και Αχάτας, δύο στρατιώτες εκ των ποινικών κρατουμένων που έστειλαν να ερευνήσουν την περιοχή πήραν το δακτυλίδι και τα χρήματα του νεκρού αεροπόρου. Καταδικάστηκαν εις θάνατον, εκτελέστηκαν και θάφτηκαν στην δυτική πλευρά του μοναστηριού της Αγίας Αγκάρας, τα οστά τους βρίσκονται ενταφιασμένα στον Διόνυσο Αττικής).
Οι Γερμανοί έμειναν στο λιμάνι αλλά, στο διάστημα της νύχτας, ένα γερμανικό απόσπασμα αναπτύχθηκε στην Σίσαμο. Το πρωί της επόμενης ο συνταγματάρχης Imbriani μετέφερε δυνάμεις στην Ακρόπολη και στην γύρω περιοχή εναντίον των Γερμανών στο λιμάνι. Αλλά μόλις διεπίστωσε ότι βρίσκονταν υπό την απειλή των Γερμανών στην Σίσαμο αποχώρησαν, δίδοντας την ευκαιρία στους Γερμανούς να σταθεροποιήσουν τις θέσεις τους. Ο Bethege ζητά από τον Imbriani να του παραδώσει την στρατιωτική διοίκηση της Καρπάθου, αυτός αρνείται.
Μετά την ανακοίνωση της ανακωχής και την επικράτηση των Γερμανών στην Ρόδο, ο στρατηγός Scaroina, διοικητής της μεραρχίας Regina Ρόδο στον οποίο υπαγόταν η Ιταλική φρουρά της Καρπάθου, έδωσε τηλεφωνική εντολή στον Imbriani να παραδώσει την Κάρπαθο. Αυτός ζητεί έγγραφη εντολή, η οποία φθάνει με υδροπλάνο στις 13 Σεπτεμβρίου από τον ναύαρχο Campioni.
Ακολούθησε η παράδοση και ο αφοπλισμός των Ιταλών. Πρώτα του τάγματος Regina υπό τον λοχαγό E. Giordano και ακολούθησε του τάγματος Siana υπό τον αντισυνταγματάρχη A. Agnesi. Ο αφοπλισμός του τάγματος Regina, που βρισκόταν στο Πλατύολο και στην Δαματρία, ακολούθησε την κανονισμένη διαδικασία, όχι όμως και του Siana που βρισκόταν στον Αφιάρτη και στην Αρκάσα. Έτσι, δόθηκε η ευκαιρία στους Μενεδιάτες να εξασφαλίσουν περισσότερα από 200 όπλα και στους Αρκασιώτες γύρω στα 70. Μερικά μπόρεσαν να πάρουν οι Πηγαδιώτες από τους Ιταλούς που υπηρετούσαν στα Πηγάδια και οι Ολυμπίτες από αυτούς που υπηρετούσαν στο Τρίστομο και Ορκίλι.
Μόλις αφοπλίστηκαν οι Ιταλοί, νόμισαν ότι “La guera e fimita” (ο πόλεμος τελείωσε) και θα γύριζαν στα σπίτια τους. Αλλά, «άλλαι μεν βουλαί ανθρώπων, άλλα δε οι Γερμανοί εκέλευαν». Στην Κάρπαθο έμειναν αυτοί που ήθελαν να συνεργαστούν μαζί τους, η Αστυνομία, η Τελωνοφυλακή, ορισμένοι υπάλληλοι, 56 KAmpf-WIllige (εθελοντές στρατιωτικοί) που υπηρετούσαν στις πυροβολαρχίες και 34 HIlfs-WIllige (εθελοντές άοπλοι), συνολικά γύρω στους 140 άνδρες. Οι υπόλοιποι θα πήγαιναν μέσω Κρήτης στην ηπειρωτική Ελλάδα, όσοι ήταν πιστοί στο Μουσολίνι θα στελνόταν στην Βόρειο Ιταλία και οι υπόλοιποι σε στρατόπεδα αιχμαλώτων στην Γερμανία.
Πολλοί έχασαν την ζωή τους από βομβαρδισμούς των πλοίων υπό συμμαχικών αεροπλάνων μέσα στο λιμάνι των Πηγαδίων και στην μετάβαση τους στην Κρήτη και από υποβρύχια στην μετάβαση τους στην Ηπειρωτική Ελλάδα. Οι Πηγαδιώτες διατάχθηκαν να εγκαταλείψουν τα Πηγάδια. Οι περισσότεροι πήγαν στο Απέρι και σε άλλα χωριά που είχαν συγγενείς και σε στάβλους στην γύρω περιοχή.
Οι Γερμανοί μετέφεραν το στρατηγείο τους στις Μενετές υπό τον λοχαγό Bethege και αργότερα υπό τον λοχαγό Eber και ανέπτυξαν ένα λόχο στην περιοχή των Πηγαδίων από την Αμμοωπή μέχρι το Όθος υπό τον υπολοχαγό Stolzmann, αργότερα υπό τον υπολοχαγό Hans Vogeler, δεύτερο λόχο στον Αφιάρτη υπό τον υπολοχαγό Jenninger και τρίτο λόχο στην Αρκάσα μέχρι τις Πυλές υπό τον υπολοχαγό Kraack. Μια εφεδρική ομάδα υπό τους υπολοχαγούς Gilockner και Stolzmann έκανε περιπολίες στην κεντρική Κάρπαθο προς καταδίωξη Ιταλών φυγάδων και κατασκόπων.
Οι Γερμανοί επάνδρωσαν τις Ιταλικές πυροβολαρχίες υπό τον υπολοχαγό Dankport με την συμμετοχή Ιταλών εθελοντών και ναρκοθέτησαν την παραλία των Πηγαδίων με 10.000 αντιαρματικές νάρκες και με άλλες 12.000 την παραλία του Μακρύ Γιαλού στον Αφιάρτη. (Μετά την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου, οι Βρετανοί έφεραν από την Ρόδο Γερμανούς αιχμαλώτους, ειδικούς στον αφοπλισμών των ναρκών, και εκκαθάρισαν και τα δύο ναρκοπέδια). Στις Μενετές βρισκόταν το στρατιωτικό νοσοκομείο, υπό τον Dr. Traukner. Στο κτίριο της Μητρόπολης στο Απέρι, εγκαταστάθηκε κλιμάκιο της Gestapo υπό τον λοχία Mayer με τον δεκανέα Fritz και τον Adjunto Παναγιώτη Μαριά από τον Ισίδωρο της Ρόδου που συνεργαζόταν με τους Ιταλούς και τώρα με τους Γερμανούς.
Πέντε μήνες, Σεπτέμβριος 1943 – Φεβρουάριος 1944, πήρε στους Γερμανούς να μεταφέρουν 2500 Ιταλούς αιχμαλώτους από την Κάρπαθο στην Κρήτη, που κρατούσαν σε πρόχειρα στρατόπεδα στην Δαματρία, Κυρά Παναγιά και Τηλέγραφο, δίνοντας σε πολλούς την ευκαιρία να δραπετεύσουν στα γύρω χωριά, ιδιαίτερα στο Μεσοχώρι. Οι Γερμανοί ανακοίνωσαν ότι όσοι δεν παραδίδονταν σε τακτή προθεσμία θα εκτελούνταν και σχεδόν όλοι παραδόθηκαν.
Ο Alessandro Orofino που δεν παραδόθηκε συνελήφθη, κατόπιν προδοσίας, και εκτελέστηκε στις 23-10-1943 κοντά στο γεφύρι της Βωλάδας. Ο υπολοχαγός Alberto Patruno κατέφυγε στους κατασκόπους στο Μεσοχώρι, οι οποίοι, κατόπιν συμμαχικής διαταγής για να αποφύγουν τα χειρότερα, τον εκτέλεσαν στις 05-11-1943. Ο ανθυπολοχαγός Michele Memola κατέφυγε στο Μεσοχώρι, όπου κρυβόταν με την βοήθεια των Μεσοχωριτών και μετά από πέντε μήνες παραδόθηκε, οι Γερμανοί δεν τον εκτέλεσαν αλλά τον έστειλαν σε στρατόπεδο αιχμαλώτων στην Γερμανία. Ο Sergio Gattuli κρυβόταν στην περιοχή του Αγίου Γεωργίου στις Βάσσες και αργότερα στο Όθος, κατόπιν προδοσίας συνελήφθη και τον Ιούνιο του 1944 απεστάλη στην Ρόδο. Τον Σεπτέμβριο, στο διάστημα της Γερμανικής αποχώρησης, τον επανάφεραν στην Κάρπαθο.
Στις 9 Οκτωβρίου 1943 στην «Μάχη της Δωδεκανήσου» στην αεροναυμαχία μεταξύ Καρπάθου και Ρόδου βλήθηκαν 16 γερμανικά αεροπλάνα. Σε ένα από αυτά στην ανώμαλη προσγείωση του στην παραλία Αγνόντια σκοτώθηκε ο αεροπόρος και τραυματίστηκε ο συνοδηγός του. Οι Σποΐτες που βρίσκονταν στην περιοχή περιέθαλψαν τον τραυματία και τον βοήθησαν να φτάσει στα Πηγάδια. Οι Γερμανοί έκαμαν ανακρίσεις και κατηγόρησαν τους Εμμανουήλ Κων. Πιπέρη της Ζαχάρας, Πάχο Βασ. Ν. Πιπέρη και Εμμανουήλ Γ. Σισαμή ότι σκύλευσαν τον νεκρό και αφαίρεσαν προσωπικά του αντικείμενα και εξαρτήματα του αεροπλάνου και καταδικάστηκαν εις θάνατον. Οι καταδικασθέντες εκτελέστηκαν στις 4 το πρωί στις 2/11/1943 σ’ ένα χωράφι δίπλα στο νεκροταφείο των Πηγαδίων. Σήμερα τα οστά τους βρίσκονται ενταφιασμένα σε περικαλλές μνημείο στα Σπόα.
Στο μεταξύ η Gestapo άρχισε ανακρίσεις για την απόκρυψη βενζίνης, φαρμάκων από στρατιωτικό νοσοκομείο στο Όθος, ιδιαίτερα όπλων, μετά την παράδοση των Ιταλών. Αρκετοί Μενεδιάτες συνελήφθησαν και βασανίστηκαν για την κατοχή και απόκρυψη όπλων, μεταξύ αυτών ήταν οι Μηνάς Τσαμπουνιέρης και Γιώργος Μιχ. Σπανός.
Στις 19 Οκτωβρίου 1943, αποβιβάστηκε στην περιοχή Μεσοχωρίου η δεύτερη αποστολή κατασκόπων από τους Χριστόφορο Λιτό και Γιάννη Κρασόπουλο. Ήρθαν σε επαφή με τον Ιωάννη Ανδρεάδη, τον γιατρό Φραγκίσκο Οικονομίδη, τον δάσκαλο Εμμανουήλ Χαροκόπο και άλλους Μεσοχωρίτες που τους βοήθεια στην αποστολή τους. Αργότερα για περισσότερη ασφάλεια μετακόμισαν στην Λάστο και στα Άπελλα. Οι Γερμανοί συνέλαβαν και κατόπιν βασανιστηρίων έστειλαν σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως τον Εμμ. Χαροκόπο στο Χαϊδάρι και τον Νικόλαο Λύκο στην Γερμανία.
Στο μεταξύ οργανώθηκε κατασκοπευτικό κλιμάκιο υπό τον ιατρό Ιωάννη Οικονομίδη (Γιαναγά). Η δασκάλα Maria Teresa, ερωμένη Γερμανού αξιωματικού, συγκέντρωνε πληροφορίες και μέσω της αλυσίδας Imbriani, Penna, Λογοθέτη Διακίδη, Χριστόφορου Σακελλαρίδη οι πληροφορίες έφταναν στον Γιαννακά, ο οποίος με τον Γιάννη Ηλία Λιτό τις προωθούσε στους κατασκόπους. Στο μεταξύ κινητοποιήθηκαν οι Γερμανοί υπό τον υπολοχαγό Stolzmann και στις 17 Απριλίου 1944 η αποστολή μεταφέρθηκε στην Σαρία και απ’ εκεί στην Μικρά Ασία. Στις 6 Μαΐου οι Νικίας Χαρτοφύλακας, Μανώλης και Βασίλης Καρελλάς και Μανώλης Ορφανός που συνεργάζονταν με την Συμμαχική κατασκοπία, για περισσότερη ασφάλεια, έφυγαν από την Σαρία και με μια βάρκα πήγαν στην Μικρά Ασία.
Αρχάς του 1942, όταν η Γερμανία κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Αμερικής, άρχισε να συλλαμβάνει Αμερικανούς υπηκόους. Στις 6 Μαρτίου 1944, οι Γερμανοί συνέλαβαν τους Μηνά Χήρα (15 ετών), Ιωάννη Χήρα (8), Ευαγγελία Χήρα (6), Ευαγγελία Εμμ. Λεντή (14), Μαριγώ Γ. Δεσποτάκη (36), Σοφία Γ. Δεσποτάκη, Αννίτσα Γ. Δεσποτάκη, Αριστείδη Γ. Δεσποτάκη (7), Δημήτρη Γ. Δεσποτάκη (6), Αντώνη Κυζούλη (56), Σοφία Α. Κυζούλη (19), Βασιλεία Α. Κυζούλη (18). Τους έφεραν στα Πηγάδια και με το καΐκι «Αγία Ελεούσα» τους έστειλαν στην Ρόδο, απ’ εκεί αεροπορικώς στην Αθήνα όπου κατέληξαν στις φυλακές Αβέρωφ και σε στρατόπεδο στο Γουδί. Τέλη Μαΐου τους ξανάστειλαν στην Ρόδο και απ’ εκεί στην Κάρπαθο.
Μετά την κατάληψη της Καρπάθου από τους Γερμανούς, οι Σύμμαχοι συνέχισαν να επιτίθενται από αέρος και θαλάσσης. Στις 6 Νοεμβρίου 1943 συμμαχικό υποβρύχιο έριξε τορπίλη στο λιμάνι των Πηγαδίων, βούλιαξε ένα καΐκι 250 τόνων και άλλα μικρότερα και προξένησε καταστροφές στα γύρω σπίτια. Τον Ιανουάριο του 1944 συμμαχικά αεροπλάνα βομβάρδισαν τα Πηγάδια, οι Γιώργος Οικονομίδης, Δημήτρης Νιοτής και Καλλιόπη Νιοτή-Καφεζή βρήκαν τραγικό θάνατο και τραυματίστηκαν οι Παντελής Νιοτής και Γιάννης Οικονομίδης. Τον Απρίλιο του 1944 συμμαχικά αεροπλάνα βομβάρδισαν και κατέστρεψαν τρία γερμανικά υδροπλάνα στην παραλία του Άμμου. Την άνοιξη του 1944, δυτικά της Ολύμπου οι Σύμμαχοι βύθισαν γερμανικό πλοίο που μετέφερε βενζίνη.
Τη νύχτα της 24ης Αυγούστου 1944, σε ερημική ακτή των Πυλών, αποβιβάστηκε από το συμμαχικό πλοιάριο HMDL-1381 περίπολος του Ιερού Λόχου που έπεσε σε ναρκοπέδιο με αποτέλεσμα να φονευθεί ο δεκανέας Ψίλλης και να τραυματιστούν οι ανθυπολοχαγός Οικονομίδης, ο λοχίας Προνοΐτης και ο στρατιώτης Μανώλας που αργότερα υπέκυψε στα τραύματα του.
Με την άφιξη των Γερμανών τα τρόφιμα της Speza (δελτίου) περιορίστηκαν στο ελάχιστο μέχρι που εξαντλήθηκαν και οι Καρπάθιοι προσπαθούσαν να επιζήσουν με χόρτα και με ότι άλλο παρήγαγε το νησί. Επιπλέον οι Γερμανοί με την συνεργασία ντόπιων, για την τροφοδοσία του στρατού, υποχρέωσαν τους βοσκούς να τους εφοδιάζουν με φρέσκο κρέας δωρεάν, και ακόμα έπαιρναν τα ζώα πάνω από το ζευγάρι και άφηναν το γεωργό σύξυλο στη μέση της σποράς.
Στην απόβαση στη Νορμανδία, 6 Ιουνίου 1944, οι Σύμμαχοι χρησιμοποίησαν ανεμόπλανα, που τραβούσαν μηχανοκίνητα αεροπλάνα και τα άφηναν να προσγειωθούν σε επίπεδες περιοχές. Οι Γερμανοί για να αποφύγουν να συμβεί το ίδιο στην Κάρπαθο επιστράτευσαν τους ενήλικους Καρπάθιους. Αυτοί που πήγαν στον Αφιάρτη τοποθετούσαν κατά διαστήματα κορμούς πεύκων και άνοιγαν χαρακώματα και αυτοί που πήγαν στην ομαλή περιοχή από το Φοινίκι μέχρι το Συκέλαος έφτιαχναν σωρούς από πέτρες και θάμνους. Μετά από δυο μήνες οι Γερμανοί αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την Κάρπαθο και τους άφησαν ελεύθερους.
Τις τελευταίες μέρες προτού φύγουν οι Γερμανοί, ένας από τους ποινικούς στρατιώτες πούλησε ένα μουλάρι στον Μιχαήλ Ιωάννου Φρέσκο, το πήραν πίσω οι Γερμανοί και όταν αυτός πήγε να ζητήσει τα χρήματά του από τον Γερμανό που του το πούλησε, αυτός τον σκότωσε στη θέση Αγριοπηλά στον Αφιάρτη. Την ίδια εποχή στην θέση Κούτελα Μενετών οι Γερμανοί εκτέλεσαν τον Ιωάννη Μιχαήλ Σταυράκη. Επίσης στον Προφήτη Ηλία Μενετών οι Γερμανοί εκτέλεσαν τον Νικόλαο Δημητρίου Γιαννοπουλάκη ή Σακελλάρη, το πτώμα του δεν βρέθηκε.
Τον Αύγουστο του 1944 οι Σύμμαχοι από τα δυτικά και οι Ρώσοι από τα ανατολικά προχωρούν, ο κλοιός γύρω από τη Γερμανία γίνεται ολοένα και πιο στενός, οι Γερμανοί αποφασίζουν να επαναπατρίσουν τις δυνάμεις τους που βρίσκονταν σε άλλες χώρες. Σχεδίαζαν να μεταφέρουν την φρουρά της Καρπάθου στην Ρόδο, αφού πρώτα ανατίναζαν τις εγκαταστάσεις τους, και απ’ εκεί αεροπορικώς στην Θεσσαλονίκη και μέσω Γιουγκοσλαβίας στην Γερμανία.
Μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου είχαν πραγματοποιηθεί δυο από τις τέσσερες αποστολές χωρίς κανένα πρόβλημα. Τα πλοία ερχόμενα από την Ρόδο έφεραν συνολικά γύρω στους 100 Ιταλούς αιχμαλώτους, για να μη τους ταΐζουν, και τους άφησαν με τους άλλους Ιταλούς στην Κάρπαθο.
Η τρίτη νηοπομπή ξεκίνησε από την Κάρπαθο στις 24 Σεπτεμβρίου, αλλά στις 18:59 το βράδυ εντοπίστηκε από τα αντιτορπιλικά Terpsichore και Termagant έξω απ’ τ’ Άπελλα. Στην άνιση ναυμαχία που ακολούθησε διασώθηκε ένα βοηθητικό πλοίο που με 30 περίπου τραυματίες επέστρεψε στα Πηγάδια. Οι υπόλοιποι γύρω στους 170 έχασαν την ζωή τους και με την βοήθεια Καρπαθίων ψαράδων ανασύρθηκαν από την θάλασσα τα πτώματα 30 περίπου στρατιωτών που τους έθαψαν σε ένα χωράφι πέντε χιλιόμετρα αριστερά του δρόμου από τα Πηγάδια προς στις Μενετές, τα οστά βρίσκονται ενταφιασμένα στον Διόνυσο Αττικής. Μεταξύ των νεκρών ήταν ο λοχίας της Gestapo Mayer και μεταξύ των διασωθέντων ο βασανιστής δεκανέας Fritz που έπαθε νευρικό κλονισμό.
Η τελευταία αποστολή υπό τον υπολοχαγό Vogeler έφυγε από την Κάρπαθο στις 4 Οκτωβρίου και προτού αναχωρήσουν ανατίναξαν τις τελευταίες οχυρώσεις και στρατιωτικές εγκαταστάσεις και πούλησαν στους εμπόρους της Speza τα αποθέματα που είχαν σε τρόφιμα και σε άλλους Καρπάθιους τέσσερα φορτηγά αυτοκίνητα, δυο-τρία κάρα και μερικά μουλάρια.
Το απόγευμα της 3ης Οκτωβρίου ο Vogeler συγκέντρωσε τους Πηγαδιώτες που έμεναν στα Πηγάδια και τους είπε να πάνε στη Δαματρία και στην Άφωτη με την εντύπωση ότι επρόκειτο να ανατινάξουν το λιμάνι. Την ίδια μέρα κάλεσε στα Πηγάδια τον Χριστόφορο Σακελλαρίδη, γραμματέα της Μητρόπολης, τον Νίκο Ορφανίδη, Podesta στο Απέρι, και άλλους προκρίτους του νησιού. Μαζί μ’ αυτούς κάλεσε και τους Ιταλούς αξιωματούχους και τους συνέστησε να αποφύγουν τις ακρότητες, να δείξουν μετριοπάθεια, και να τα βρουν μεταξύ τους. Ξεχωριστά διαβεβαίωσε τους Καρπάθιους ότι δεν επρόκειτο να ανατινάξει το λιμάνι, αλλά να το κρατήσουν μυστικό, μέχρι να αναχωρήσουν.
Με το σκοτείνιασμα της 4ης Οκτωβρίου οι Γερμανοί ανεχώρησαν, εκτός από 11 αντιναζιστές που λιποτάκτησαν και έμειναν στην Κάρπαθο, και το πρωί της επομένης έφτασαν στην Λίνδο. Μερικές μέρες αργότερα ο Vogeler πέρασε από στρατοδικείο επειδή δεν ανατίναξε το λιμάνι. Επικαλέστηκε τεχνικά προβλήματα και το στρατοδικείο, επηρεασμένο από τη δύσκολη αποστολή που έφερε εις πέρας, τον αθώωσε. Μερικές μέρες αργότερα, ο Vogeler πήρε μέρος στη Μάχη της Τήλου και επανερχόμενος στην Ρόδο προήχθη σε λοχαγό και ανέλαβε διοικητής τάγματος στην ανατολική πλευρά της Ρόδου.
Παρ’ όλα τα κακά που προκάλεσε η γερμανική κατοχή, άφησε και ορισμένα καλά. Τον Ιανουάριο του 1944 ξανάνοιξαν τα ελληνικά σχολεία που είχαν κλείσει οι Ιταλοί. Περιέθαλψαν αρκετούς Καρπάθιους που τραυματίστηκαν από συμμαχικούς βομβαρδισμούς και την χρήση δυναμίτιδας και πυρομαχικών: Παντελή Νιοτή, Γιάννη Οικονομίδη, Μανώλη Αλαχούζο, Νίκο Ρουμπάκη, Λευτέρη Μουστακάκη, Παναγιώτη Λογοθέτη, Μάρκο Ζαράφτη. Επίσης δεν πραγματοποίησαν την ανατίναξη του λιμένος των Πηγαδίων.
Μετά από 24 χρόνια, το 1968, ο Vogeler επισκέφτηκε την Κάρπαθο, Κρήτη, Ρόδο και Τήλο όπου έγινε δεκτός με μεγάλη χαρά. Όταν επικοινώνησε με τον τότε δήμαρχο Πηγαδίων Καρπάθου Χριστόφορο Σακελλαρίδη αυτός του έγραψε: «Εξεδήλωσες τον ανθρωπισμό σου όταν φεύγοντας από το νησί μας δεν ανατίναξες το λιμάνι και απεφεύχθη μεγάλη καταστροφή …». Έκτοτε επισκέφθηκε την Κάρπαθο περισσότερες από 25 φορές.
Επικοινώνησα με τον Vogeler που με εφοδίασε με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, ντοκουμέντα και με πληροφορίες για την γερμανική κατοχή στην Κάρπαθο. Το 1987 τον προσκάλεσα και ήρθε στην Αμερική, όπου τον έφερα σε επαφή με πολλούς Καρπάθιους που τον γνώρισαν στα χρόνια του πολέμου. Ιδιαίτερα συγκινητική υπήρξε η συνάντηση του με τον Ηλία Ρωμαίο που στην Μάχη της Τήλου πολέμησαν με αντίπαλα στρατεύματα και τώρα τους έβλεπες να πέφτει ο ένας στην αγκαλιά του άλλου.
The history of the German occupation of Karpathos
By Manolis Cassotis
These days will be 82 years since September 6, 1943, when the Germans came to Karpathos and held it until October 4, 1944.
On July 9, 1943, the Allies landed in Sicily, followed by the withdrawal of the Germans and the fall of Mussolini, who was freed by the Germans and transferred to Northern Italy, where he continued to collaborate with them. On September 3, the Allies landed in Southern Italy and on the same day the Badoglio government signed an armistice with the Allies, which was announced on September 8. In the meantime, the Germans and the Allies began to prepare for the aftermath in the Dodecanese. The Germans planned to impose themselves on the Italians with the forces they had in the Dodecanese, while the Allies planned to land and occupy the islands with the cooperation of the Italians.
On August 25, the Germans sent a team of officers to Karpathos who, together with the Italians, would study the island’s defense needs, in effect spying on the Italian military positions. It should be noted that in 1941 the Germans used Karpathos airport in the “Battle of Crete” and in 1942 installed a listening post at Kastello in Afiarti and a radar on the hill of Saint Sunday to monitor Allied movements and telecommunications.
On September 8, with the announcement of the armistice, the battle for the Dodecanese begins. The Dodecanese become a front or military operation with the participation of the navy and air force. The German assault division of 6,000 men in Rhodes, under General Kleeman, imposed on the Italian garrison of 40,000 soldiers. The Allies land on Kos and Leros and with the help of the Italians occupy both islands. The Germans attack and after fierce fighting, on November 16, they occupy Leros, and the Dodecanese come under German occupation.
On September 6, 1943, four landing boats and a small warship with the German garrison battalion 999-VI of 800 men under Captain Bethege arrived from Crete in Karpathos without informing the Italians.
(The officers and non-commissioned officers of the 999-VI battalion were experienced combatants, while the soldiers were political and criminal prisoners who accepted to be released and serve in the army. Several of the political prisoners had artistic qualifications. On a mission to Kasos, the anti-Nazi Alfred Eickworth killed the other soldiers with his machine gun, he was arrested and transferred to Karpathos where was executed on 28/11/1943 and buried in the Italian cemetery. His bones are buried in the German cemetery in Dionysos, Attica. A German reconnaissance plane crashed between Vrontis and Ahata, two soldiers from the criminal prisoners who were sent to investigate the area took the ring and money of the dead airman. They were sentenced to death, executed and buried on the west side of the monastery of Saint Angara; their bones are buried in Dionysus cemetery).
The Germans remained in the port but, during the night, a German detachment was deployed to Sisamos. The next morning, Colonel Imbriani moved forces to Acropolis and the surrounding area against the Germans in the port. But as soon as he realized that they were under threat from the Germans in Sisamos, they withdrew, giving the Germans the opportunity to consolidate their position. Bethege asks Imbriani to hand over the military command of Karpathos, he refuses.
After the announcement of the armistice and the German victory in Rhodes, General Scaroina, commander of the Regina Rhodes division, to whom the Italian garrison of Karpathos was subordinate, gave a telephone order to Imbriani to surrender Karpathos. He requested a written order, which arrived by seaplane on September 13 from Admiral Campioni.
The surrender and disarmament of the Italians followed. First of the Regina battalion under Captain E. Giordano and then of the Siana battalion under Lieutenant Colonel A. Agnesi. The disarmament of the Regina battalion in Platyolo and Damatria followed the established procedure, but not of Siana in Afiarti and Arkasa. Thus, the Menediatians got the opportunity to secure more than 200 weapons and the Arkasians around 70. The Pigadiotans were able to take some from the Italians in Pigadia and the Olybitans from those serving in Tristomo and Argili.
As soon as the Italians were disarmed, they thought that “La guera e fimita” (the war was over) and they would return home. But “people’s wills are different, from the Germans wills”. Those who wanted to collaborate with them remained in Karpathos, the Police, the Customs, some employees, 56 Kampf-WIllige (military volunteers) who served in the artillery batteries and 34 HIlfs-WIllige (unarmed volunteers), a total of around 140 men. The rest would go via Crete to mainland Greece, those loyal to Mussolini would be sent to Northern Italy and the rest to prisoner of war camps in Germany.
But many lost their lives from bombings of ships by Allied planes in the port of Pigadia and on their way to Crete and by submarines on their way to mainland Greece. The people of Pigadia were ordered to evacuate Pigadia. Most went to Aperi and the other villages where they had relatives and to stables in the surrounding area.
The Germans moved their headquarters to Menetes under Captain Bethege and later under Captain Eber and deployed a company in the Pigadia area from Amopi to Othos under Lieutenant Stolzmann, later under Lieutenant Hans Vogeler, a second company in Afiarti under Lieutenant Jenninger and a third company in Arkasa to Pyles under Lieutenant Kraack. A reserve unit under Lieutenants Gilockner and Stolzmann patrolled central Karpathos in pursuit of Italian fugitives and spies.
They manned the Italian artillery batteries under Lieutenant Dankport with the participation of Italian volunteers and mined the beach of Pigadia with 10,000 anti-tank mines and with another 12,000 the beach of Makris Gialos in Afiarti. (After the liberation of the Dodecanese, the British brought German prisoners from Rhodes, experts in mine clearance, and cleared both minefields). In Menetes was the military hospital, under Dr. Traukner. In the Metropolitan building in Aperi, a Gestapo detachment was installed under Sergeant Mayer with Corporal Fritz and Adjunto Panagiotis Marias from Isidoros of Rhodes who was collaborating with the Italians and now with the Germans.
It took the Germans five months, September 1943 – February 1944, to transport 2,500 Italian prisoners from Karpathos to Crete, who were being held in makeshift camps in Damatria, Kyra Panagia and Telegraphos, giving many the opportunity to escape to the surrounding villages, especially Mesochori. The Germans announced that those who did not surrender within the stipulated time would be executed and almost all surrendered.
Alessandro Orofino, who did not surrender, was arrested, after betrayal, and executed on 23-10-1943 near Volada’s bridge. Lieutenant Alberto Patruno fled to the spies in Mesochori, who, following an Allied order to avoid the worst, executed him on 05-11-1943. Second Lieutenant Michele Memola fled to Mesochori, where he was hiding with the help of the Mesohoritans and after five months surrendered, the Germans did not execute him but sent him to a prisoner of war camp in Germany. Sergio Gattuli was hiding in Saint George in Vasses and later in Othos and after betrayal he was arrested and in June 1944 was sent to Rhodes. In September, during the German withdrawal, he was brought back to Karpathos.
On October 9, 1943, in the “Battle of the Dodecanese”, in the air-naval battle between Karpathos and Rhodes, 16 German planes were shot down, in one of them, during its abnormal landing on the beach of Agnontia, the pilot was killed and his co-pilot injured. The Spoitans in the area treated the wounded and helped him reach Pigadia. The Germans conducted interrogations and accused Emmanuel Kon. Piperis of Zahara, Pacho Vas. N. Piperis and Emmanuel G. Sisamis of desecrating and robbed the deceased and removed his personal belongings and parts of the plane and were sentenced to death. The convicted were executed at 4 am on 2/11/1943 in a field next to the cemetery of Pigadia. Today their bones are buried in a beautiful monument in Spoa.
Meanwhile, the Gestapo began interrogations for the concealment of gasoline, medicines from a military hospital in Othos, and especially weapons, after the Italians surrendered. Several Menediatians were arrested and tortured for possessing and concealing weapons, among them were Minas Tsambounieris and George Michael Spanos.
On October 19, 1943, the second spy mission by Christoforos Litos and John Krasopoulos landed in the Mesochori area, they contact John Andreadis, doctor Frangiskos Economides, teacher Emanuel Harokopos and other Mesohoritans who helped them in their mission, later for greater safety they moved to Lastos and Apella. The Germans arrested and after torture sent Em. Harokopos to concentration camps in Haidari and Nicholas Lykos to Germany.
In the meantime, a spy ring was organized under doctor John Economides (Giannakas). The teacher Maria Teresa, mistress of a German officer, gathered information and through the chain of Imbriani, Penna, Logothetis Diakides, Christoforos Sakellaridis the information reached Giannakas, who with John Elias Litos forwarded it to the spies. In the meantime, the Germans were mobilized under Lieutenant Stolzmann and on April 17, 1944, the mission was transferred to Saria and from there to Asia Minor. On May 6, Nikias Hartofylakas, Manolis and Vasilis Karellas and Manolis Orfanos who were collaborating with Allied espionage and for greater security, left Saria and went to Asia Minor by rowboat.
In early 1942, when Germany declared war on America, it began arresting American citizens. On March 6, 1944, the Germans arrested Minas Hiras (15 years old), John Hiras (8), Evangelia Hira (6), Evangelia Em. Lentis (14), Marigo G. Despotaki (36), Sofia G. Despotaki, Annitsa G. Despotaki, Aristidi G. Despotaki (7), Dimitris G. Despotaki (6), Antonis Kyzouli (56), Sofia A. Kyzouli (19), Vasileia A. Kyzouli (18). They were brought to Pigadia and sent to Rhodes on the boat “Saint Eleousa”, from there by air to Athens where they ended up in Averof prison and in a camp in Goudi. At the end of May, they were sent back to Rhodes and from there to Karpathos.
After the occupation of Karpathos by the Germans, the Allies continued to attack from the air and sea. On 6 November 1943, an Allied submarine torpedoed the port of Pigadia, sinking a 250-ton boat and other smaller ones and causing damage to the surrounding houses. In January 1944, Allied planes bombed Pigadia, George Economides, Dimitris Niotis and Kalliopi Nioti-Kafezi were killed and Pantelis Niotis and John Economides were injured. In April 1944, Allied planes bombed and destroyed three German seaplanes on the Ammos beach. In the spring of 1944, west of Olympos, the Allies sank a German ship carrying gasoline.
On the night of August 24, 1944, on a deserted coast of Pyles, a patrol of the Sacred Company disembarked from the allied ship HMDL-1381 and fell into a minefield, resulting in the killing of Corporal Psillis and the injury of Second Lieutenant Economides, Sergeant Pronoitis and Private Manolas who later died of his wounds.
With the arrival of the Germans, the food of Speza (ration) was reduced to a minimum until it was exhausted, the Karpathians tried to survive on vegetables and whatever else the island produced. In addition, the Germans, with the cooperation of locals, to supply the army, forced the shepherds to supply them with fresh meat for free, and they even took agriculture working animals and left the farmer in the middle of sowing.
During the Normandy landings on June 6, 1944, the Allies used gliders, which pulled motorized planes and let them land on flat areas. To prevent the same from happening on Karpathos, the Germans conscripted the adult Karpathians. Those who went to Afiarti placed pine trunks at intervals and dug trenches, and those who went to the flat area from Finiki to Sykelaos made piles of stones and bushes. After two months, the Germans decided to abandon Karpathos and set them free.
In the last days before the Germans left, one of the penal soldiers sold a mule to Michael John Frescos, the Germans took it back and when he went to ask for his money from the German who sold it to him, the German killed him at Agriopila in Afiarti. At the same time, at the Koutela location in Meneton, the Germans executed John Michael Stavrakis. Also, at Prophet Elias in Menetes, the Germans executed Nicholas Dimitriou Giannopoulakis or Sakellaris, his body was not found.
In August 1944, the Allies from the west and the Russians from the east advance, the cordon around Germany becomes increasingly tight, the Germans decide to repatriate their forces that were in other countries. They planned to transfer Karpathos garrison to Rhodes, after first blowing up their facilities, and from there by air to Thessaloniki and through Yugoslavia to Germany.
By mid-September, two of the four missions had been completed without any problems. The ships coming from Rhodes brought a total of around 100 Italian prisoners, so as not to feed them, and left them with the other Italians on Karpathos.
The third convoy set off from Karpathos on 24 September, but at 18:59 in the evening it was spotted by the destroyers Terpsichore and Termagant off Apella. In the unequal naval battle that followed, an auxiliary ship was saved and returned to Pigadia with 30 wounded. The remaining 170 Germans lost their lives and with the help of Karpathian fishermen, the bodies of about 30 soldiers were retrieved from the sea and buried in a field five kilometers to the left of the road from Pigadia to Menetes. Their bones are buried in Dionysos cemetery. Among the dead was the Gestapo sergeant Mayer and among the rescued the torturer Corporal Fritz, who suffered a nervous breakdown.
The last convoy under Lieutenant Vogeler left Karpathos on October 4th and before departing they blew up the last fortifications and military installations and sold the food supplies they had to Speza merchants and to other Karpathians four trucks, two or three carts and a few mules.
On the afternoon of October 3, Vogeler gathered the Pigadiotans who lived in Pigadia and told them to go to Damatria and Afoti under the impression that they were going to blow up the port. On the same day, he summoned Christoforos Sakellaridis, secretary of the Metropolis, Nikos Orphanidis, Podesta in Aperi, and other prominent figures of the island. Along with them, he summoned the Italian officials and advised them to avoid extremes, to show moderation, and to find common ground among themselves. He separately assured the Karpathians that he was not going to blow up the port, but to keep it secret until they departed.
At dusk on October 4, the Germans withdrew, except for 11 anti-Nazis who deserted and remained on Karpathos, and the next morning they arrived in Lindos. A few days later, Vogeler was court-martialed for not blowing up the harbor. He claimed technical problems and the court-martial, influenced by the difficult mission he had accomplished, acquitted him. A few days later, Vogeler took part in the Battle of Tilos and returning to Rhodes was promoted to captain and took command of a battalion on the eastern side of Rhodes.
Despite all the evils caused by the German occupation, it also left some good. In January 1944, the Greek schools that had been closed by the Italians reopened. They treated several Karpathians who were injured by Allied bombings and the use of dynamite and ammunition: Pantelis Niotis, John Economidis, Manolis Alahouzos, Nikos Roumbakis, Lefteris Moustakakis, Panagiotis Logothetis, Markos Zaraftis. They also did not carry out the blowing up the port of Pigadia.
After 24 years, in 1968, Vogeler visited Karpathos, Crete, Rhodes and Tilos where he was received with great joy. When he contacted the then mayor of Pigadia, Karpathos, Christoforos Sakellaridis, he wrote to him: “You demonstrated your humanity when, while leaving our island, you did not blow up the port and a great disaster was avoided…”. He visited Karpathos more than 25 times.
I contacted Vogeler who provided me with a wealth of photographic material, documents and information about the German occupation of Karpathos. In 1987 I invited him, he came to America where I brought him into contact with many Karpathians who had known him during the war years. Particularly moving was his meeting with Elias Romaios who had fought with opposing troops in the Battle of Tilos and now you could see them falling into each other’s arms.
