Το ηφαιστιογενές νησί του Αιγαίου
Κορυφαία Αξιοθέατα
ΧΩΡΑ – ΜΑΝΔΡΑΚΙ – Το Μανδράκι είναι η πρωτεύουσα και λιμάνι της Νισύρου. Είναι χτισμένο με την παραδοσιακή Δωδεκανησιακή αρχιτεκτονική.
Εδώ μένει η πλειοψηφία των κατοίκων του νησιού.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ:
Συγκαταλέγεται μαζί με τα Μέθανα, τη Μήλο και τη Σαντορίνη στα ενεργά ηφαίστεια της χώρας μας.
Το ηφαίστειο της Νισύρου είναι το νεώτερο από όλα τα ηφαίστεια του αιγαιακού χώρου, καθώς τα παλαιότερα πετρώματα αναδύθηκαν στην επιφάνεια σχηματίζοντας την κορυφή του κεντρικού χερσαίου κώνου, χαρακτηριστικό του σημερινού αναγλύφου του νησιού, περίπου πριν από 160.000 χρόνια, μετά από μία αργή και μακροχρόνια υποθαλάσσια ηφαιστειακή δράση.
Η τελευταία ηφαιστειακή δράση στη Νίσυρο εκδηλώθηκε πριν αρκετές χιλιάδες χρόνια και δεν έχει καταγραφεί στις ιστορικές πηγές. Παρ’ όλα αυτά, η Νίσυρος χαρακτηρίζεται σαν ένα κοιμώμενο ενεργό ηφαίστειο.
 |
 |
 |
 |
|
 |
 |
 |
 |
 |
ΑΡΧΑΙΟ ΚΑΣΤΡΟ:
Στις αρχές του 14ου αιώνα (1309) η Νίσυρος καταλαμβάνεται από τους Ιωαννίτες Ιππότες, οι οποίοι έχτισαν το κάστρο πάνω από τη σημερινή πρωτεύουσα, καθώς και άλλα τέσσερα οχυρά. Το νησί παρέμεινε στην κατοχή του Τάγματος των Ιπποτών του Αγ. Ιωάννου μέχρι το 1522. Τότε το νησί υποτάχθηκε στους Οθωμανούς, οι οποίοι το κατείχαν μέχρι το 1912.
Πάνω ακριβώς από το Μανδράκι, σε ύψος 150 μ. και σε άμεση γειτνίαση με τη μονή Σπηλιανής βρίσκεται το επιβλητικό κάστρο των Ιωαννιτών ιπποτών, κατάλοιπο του περάσματός τους από το νησί. Κοντά στο κάστρο σώζεται οχυρωματικός περίβολος των κλασικών χρόνων με άνδηρα στο εσωτερικό.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΛΟΓΙΚΟ:
Είναι το πρώτο και το μόνο Ηφαιστειολογικό Μουσείο που υπάρχει στην Ελλάδα. Δημιουργήθηκε από το Δήμο Νισύρου σε συνεργασία με το ΑΠΘ, το ΙΓΜΕ και το υπουργείο Αιγαίου και βρίσκεται στα Νικειά. Το υπερσύγχρονο μουσείο διαθέτει, εκτός από εκθετήρια, και χώρους εκδηλώσεων, ενώ λειτουργεί όλο το χρόνο. Ο χώρος του μουσείου είναι εξαιρετικά ενδιαφέρων και παράλληλα εντυπωσιακός. Τα χρώματα παραπέμπουν στο ηφαίστειο, ενώ ο φωτισμός είναι υποβλητικός.
Παράλληλα, εκτός από το Ηφαιστειολογικό Μουσείο, στον Εμπορειό λειτουργεί ηφαιστειολογικό παρατηρητήριο, το οποίο τροφοδοτείται σε 24ωρη βάση με δεδομένα από τα ενεργά ηφαίστεια. Επιπλέον, η ίδια η Νίσυρος είναι ένα υπαίθριο γεωλογικό μουσείο με τις εντυπωσιακές γεωμορφές που παρουσιάζουν τα πετρώματά της.
 |
 |
 |
 |
 |
ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ:
Στο ισόγειο του Αρχαιολογικού Μουσείου, στην πρώτη αίθουσα εκτίθενται τα ευρήματα από την προϊστορική εγκατάσταση στην ηφαιστειογενή νησίδα Γυαλί, απέναντι από τη Νίσυρο, τα οποία χρονολογούνται στην Τελική Νεολιθική περίοδο (4η χιλιετία π. X.)
Στη συνέχεια, σε μεγάλο ενιαίο χώρο εκτίθενται τα πλούσια ευρήματα από τη νεκρόπολη της αρχαίας πόλης, τα οποία χρονολογούνται στην αρχαϊκή, κλασική και ελληνιστική περίοδο. Τα πλούσια κεραμικά ευρήματα, κυρίως επίπεδα πινάκια (πιάτα) διακοσμημένα με γραπτές παραστάσεις που αποπνέουν ζωντάνια, ανήκουν σε χαρακτηριστικό ρυθμό της ανατολικής Δωρίδας και αποδίδονται στο εργαστήριο της Νισύρου αν και δεν φαίνεται πιθανό να παράγονταν στο νησί. O 4ος αι. π. X., ο αιώνας της μεγάλης ακμής για τη Νίσυρο, τότε που έγινε και η οχύρωση της πόλης, η οποία βρίσκεται στο χαμηλό λόφο νοτιοδυτικά του Mανδρακιού αποτυπώνεται με χαρακτηριστικές φωτογραφίες, για πληρέστερη ενημέρωση των επισκεπτών. Επίσης εκτίθενται ευρήματα από το εκτεταμένο νεκροταφείο των κλασικών χρόνων (4ος π. X.) στην περιοχή του Αϊ-Γιάννη, καθώς και από τους τάφους που βρέθηκαν στη νότια πλευρά του λόφου του Παλιόκαστρου, όπου βρέθηκαν άφθονα κτερίσματα, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν ερυθρόμορφα ή μελαμβαφή αγγεία, (τα περισσότερα είχαν εισαχθεί από την Αττική), πολλά πήλινα ειδώλια και λιγοστά κοσμήματα.
Σε μια μικρή προσθήκη έχει γίνει αναπαράσταση τμήματος του κλασικού νεκροταφείου με την τοποθέτηση επάνω σε στρώμα χώματος τριών ταφικών πίθων και μιας σαρκοφάγου με τα ευρήματα της κάθε ταφής. Από τον 3ο αι. π. X., από κιβωτιόσχημους τάφους, εκτίθενται κτερίσματα ανάμεσά τους πήλινα και λιγοστά γυάλινα αγγεία.
Υπάρχουν επίσης γλυπτά, με χαρακτηριστικότερα το κάτω τμήμα επιτύμβιου αναγλύφου με παράσταση καθιστής γυναίκας (τέλος του 5ου αι. π. X.) και βάση πολεμικού αναθήματος με ανάγλυφη απεικόνιση στρατιωτικής εξάρτυσης (2ος αι. π. X.). Επίσης, στα εκθέματα του μουσείου περιλαμβάνονται επιγραφές, ανάμεσα στις οποίες ψηφίσματα, τιμητικές επιγραφές, αναθηματικές επιγραφές στις κύριες θεότητες του νησιού, ενεπίγραφες βάσεις αγαλμάτων και επιτύμβιες στήλες, καθώς και επιτύμβια ανάγλυφα των ύστερων ρωμαϊκών χρόνων, προϊόντα άτεχνης εργασίας επαρχιακού εργαστηρίου.
Στον κάτω όροφο του Μουσείου εκτίθενται ευρήματα και φωτογραφίες από την παλαιοχριστιανική, βυζαντινή και μεταβυζαντινή Νίσυρο: παλαιοχριστιανικά κιονόκρανα του 5ου και 6ου αι. μ.Χ., απεικόνιση του μεσοβυζαντινού τέμπλου από το καθολικό της Παναγίας Σπηλιανής, τμήματα τοιχογραφιών από τις βυζαντινές εκκλησίες του νησιού, εποπτικό υλικό σχετικό με τις σημαντικότερες εκκλησίες και τα ιπποτικά κάστρα, φορητές εικόνες από τις μεταβυζαντινές εκκλησίες της Νισύρου.
Παράλληλα, εκτίθενται επίσης μεταβυζαντινά πινάκια που ανελκύστηκαν από ναυάγιο κοντά στο νησί. Τέλος στον αύλειο χώρο του Μουσείου, προστατευμένα από κτιστά στέγαστρα, θα δείτε διάφορα γλυπτά μαρμάρινα μέλη, όπως μεγάλα γλυπτά, βάσεις αγαλμάτων, επιτύμβια ανάγλυφα κ.ά.
 |
 |
 |
 |
 |
ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΠΗΛΙΑΝΗΣ:
Η Παναγιά η Σπηλιανή είναι ένα επιβλητικό καστρομονάστηρο που βρίσκεται στην αντίθετη πλευρά από το λιμάνι (ΒΔ από το Μανδράκι) και υψώνεται πάνω σε βράχο ύψους 30 μ. Από τη μεριά της στεριάς κλείνεται με το ενετικό φρούριο των Ιπποτών. Χτίστηκε γύρω στα 1600 περίπου, διότι από τότε έχουμε την παλαιότερη τεκμηριωμένη μαρτυρία της ύπαρξης της μονής. Η Παναγία η Σπηλιανή, είναι η προστάτιδα της Νισύρου και σημαντικό λατρευτικό κέντρο από τις αρχές τουλάχιστον του 18ου αιώνα.
Η εκκλησία του μοναστηριού (το καθολικό) είναι διαμορφωμένη σε σπηλαιώδη φυσική κοιλότητα και είναι ρυθμού μονόκλιτης βασιλικής με κάτοψη ορθογώνιου τετράπλευρου, ενώ κοσμείται με ωραίο καλοδουλεμένο τέμπλο του 18ου αι.
270 σκαλοπάτια οδηγούν στην ιερή Σπηλιά, όπου φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Μεγαλόχαρης. Η εικόνα της Παναγίας είναι αμφιπρόσωπη. Στην πίσω όψη εικονίζεται ο Άγιος Νικόλαος και στην κύρια όψη η εικόνα της Παναγίας που χρονολογείται το 1600 μ.Χ. Η εικόνα είναι επενδυμένη με ασήμι. Στη Μονή υπάρχει μικρή βιβλιοθήκη με τουρκικά και ελληνικά βιβλία και έγγραφα. Ανάμεσα στα κειμήλια που φυλάγονται υπάρχουν εκκλησιαστικά σκεύη, σταυροί, ευαγγέλια και φορητές εικόνες.
Από το Λαγκάδι 130 σκαλοπάτια οδηγούν στην κεντρική αυλή της Μονής. Η εσωτερική αυλή του μοναστηριού που περιβάλλεται από καμάρες και σκεπάζεται με κληματαριές για σκιά, έχει γύρω- γύρω τα κελλιά των μοναχών. Στις 15 Αυγούστου διοργανώνεται προς τιμήν της Παναγίας μεγάλο πανηγύρι, με τις προετοιμασίες των ντόπιων να ξεκινούν από τις 6 Αυγούστου.
 |
 |
 |
 |
 |
ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ:
Το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο της Νισύρου βρίσκεται στο Μανδράκι. Στεγάζεται σε διώροφο αρχοντικό του 18ου αιώνα το οποίο έχει αποκατασταθεί από το Δήμο. Οι χώροι έχουν διαμορφωθεί έτσι ώστε να περιλαμβάνουν τα δωμάτια ενός παραδοσιακού Νισύριου σπιτιού, όπως είναι η κουζίνα,ο φούρνο, η κρεβατοκάμαρα κτλ.
Στο μουσείο εκτίθενται δημιουργήματα λαϊκής τέχνης, κυρίως χρηστικά, αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν στο παρελθόν οι Νισύριοι στις καθημερινές τους ασχολίες όπως αλέτρια, δρεπάνια, σκάφες, χειρόμυλους, πιθάρια και άλλα. Παράλληλα θα δείτε χαρακτηριστικό φωτογραφικό υλικό και διάφορα ενθύμια του παρελθόντος. Επίσης στο μουσείο θα δείτε παλιά κεντήματα και υφαντά, έγγραφα, βιβλία, σεντούκια και διάφορα έργα χειροτεχνίας.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει στην κρεβατοκάμαρα, η λεγόμενη μονή, δηλαδή το παραδοσιακό κρεβάτι που κάποτε ξάπλωνε όλη η νισυριακή οικογένεια , ενώ παράλληλα περιελάμβανε δύο χώρους φύλαξης, το κελάρι και το γκλαβάνι, όπου αποθήκευαν ρούχα, σεντόνια και διάφορα άλλα αντικείμενα.
 |
 |
 |
 |
 |
ΓΡΑΦΙΚΟ ΧΩΡΙΟ ΝΙΚΕΙΑ:
Τα Νίκια είναι ένα ορεινό χωριό κτισμένο σε υψόμετρο 400 μ., πολύ κοντά στο ηφαίστειο της Νισύρου, και γι’ αυτό παρουσιάζουν τουριστικό ενδιαφέρον.
Iδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αρχιτεκτονική του οικισμού.
 |
 |
 |
 |
 |
ΚΑΣΤΡΟ ΕΜΠΟΡΕΙΟΥ:
Το Εμπορειό μέχρι και το μεσαίωνα ήταν το εμπορικό λιμάνι της Νισύρου. Όμως, λόγω της πειρατείας, στους μεσαιωνικούς χρόνους, ο οικισμός του Εμπορειού μεταφέρθηκε ψηλότερα, σε ασφαλέστερη θέση απ’ όπου οι κάτοικοι είχαν τη δυνατότητα να ελέγχουν όλη τη γύρω περιοχή. και την οποία διατηρεί μέχρι σήμερα.
Το Εμπορειό εκτείνεται στην κορυφή μιας οροσειράς γύρω από την εύφορη κοιλάδα του ηφαιστείου σε μια καταπράσινη περιοχή. Απέχει 8 χλμ από το Μανδράκι, την πρωτεύουσα της Νισύρου. Ο οικισμός είναι άκρως γραφικός με στοιχεία τυπικά αιγαιοπελαγίτικα και πυκνή συνεχή δόμηση που ήταν σημαντική κατά το παρελθόν για την καλύτερη άμυνα των κατοίκων έναντι πειρατικών και άλλων εχθρικών επιδρομών. Τα σπίτια του είναι κυρίως διώροφα με επίπεδες στέγες, όπως και στο Μανδράκι, όμως πολλά έχουν πλέον εγκαταλειφθεί.
Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται το κάστρο του Εμπορειού. Υπήρχε κατά τη βυζαντινή περίοδο, ενώ αργότερα, κατά την Ιπποτοκρατία, οικοδομήθηκε ισχυρό τείχος από τους Ιππότες του τάγματος του Αγ. Ιωάννη της Ρόδου. Μέσα στο κάστρο, στην κορυφή του υψώματος, βρίσκεται ο ναός του Ταξιάρχη Μιχαήλ, που χτίστηκε στα τέλη του 13ου αιώνα, με ξυλόγλυπτο τέμπλο και ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες.
 |
 |
 |
 |
 |
Αρχαιολογικοί Χώροι
ΑΡΧΑΙΑ ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ:
Τα πλούσια ευρήματα από τις ανασκαφές στη νεκρόπολη της αρχαίας πόλης, χρονολογούνται στην αρχαϊκή, κλασική και ελληνιστική περίοδο. Oι παλαιότερες ταφές, που χρονολογούνται στον 7ο και 6ο αι. π. X. (αρχαϊκή περίοδος), ήταν καύσεις ενηλίκων, ενώ οι λίγες ταφές σε πήλινους πίθους (εγχυτρισμός) ανήκουν σε παιδιά. Τα πλούσια κεραμικά ευρήματα, κυρίως επίπεδα πινάκια (πιάτα) διακοσμημένα με ζωγραφικές παραστάσεις γεμάτες ζωντάνια, ανήκουν σε χαρακτηριστικό ρυθμό της ανατολικής Δωρίδας και αποδίδονται στο «εργαστήριο της Nισύρου» αν και δεν φαίνεται πιθανό να παράγονταν στο νησί.
Εκτεταμένο νεκροταφείο των κλασικών χρόνων (4ος π. X.) έχει ανασκαφεί επίσης στην περιοχή του Άη-Γιάννη, ενώ τάφοι της ίδιας περιόδου έχουν βρεθεί και στη νότια πλευρά του λόφου του Παλιόκαστρου. Πρόκειται για ενταφιασμούς σε μεγάλους πήλινους πίθους (εγχυτρισμοί) και σε πήλινες σαρκοφάγους. Άφθονα κτερίσματα συνόδευαν τους νεκρούς στο μεταθανάτιο ταξίδι τους, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν ερυθρόμορφα ή μελαμβαφή αγγεία, (τα περισσότερα από τα οποία είχαν εισαχθεί από την Αττική), πολυάριθμα πήλινα ειδώλια και λιγοστά κοσμήματα. Από τις αρχές του 3ου αι. π. X. κτίζονται ορθογώνιοι κιβωτιόσχημοι τάφοι για τον ενταφιασμό των νεκρών. Στα κτερίσματα περιλαμβάνονται κυρίως πήλινα και λιγότερα γυάλινα αγγεία.
ΝΙΣΥΡΟΣ:
Κοντά στο μεσαιωνικό Κάστρο πάνω από το σημερινό χωριό Μανδράκι στα ΒΔ. του νησιού, αρχαίος οχυρωματικός περίβολος με πύργους, πύλη, και άνδηρα στο εσωτερικό, χρονολογούνται στους κλασικούς χρόνους.
Στην κοιλάδα στα Α. του, νεκροταφείο σε χρήση από τους αρχαϊκούς έως τους ρωμαϊκούς χρόνους. Ρωμαϊκές θέρμες στην Παναγία Θερμιανή κοντά στους Πάλους, όπου και σήμερα λειτουργούν θερμά λουτρά.
Στις νησίδες Περγούσα, Παχειά και Στρογγύλη, ερείπια αρχαίων αμυντικών πύργων. Παλαιοχριστιανικές βασιλικές στο νεκροταφείο του Μανδρακίου και στον Άγιο Φωκά στους Πάλους.
ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟ:
Η οχύρωση της αρχαίας πόλης της Νισύρου διακρίνεται ακόμα και σήμερα να στεφανώνει το λόφο που υψώνεται πάνω από το Μανδράκι.
Είναι ένα από τα καλύτερα σωζόμενα οχυρωματικά έργα της αρχαιότητας στο Αιγαίο. Το τείχος είναι χτισμένο στην κορφή του χαμηλού λόφου πάνω από το Μανδράκι. Για την οικοδόμησή του χρησιμοποιήθηκαν μεγάλες πλίνθοι από ηφαιστειογενή μαύρη πέτρα σε ψευδοϊσόδομη δόμηση εσωτερικά και εξωτερικά, ενώ το εσωτερικό του γεμίστηκε με πετραδάκια. Το μέσο πλάτος του είναι 3,50-3,80 μ.
Στην εξωτερική όψη του τείχους, βόρεια της πύλης, είναι χαραγμένη η επιγραφή ”ΔΑΜΟΣΙΟΝ ΤΟ ΧΩΡΙΟΝ ΠΕΝΤΕ ΠΟΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΙΧΕΟΣ”, η οποία ορίζει το πλάτος της δημόσιας ζώνης έξω από την οχύρωση που όφειλε να παραμείνει ελεύθερη από κάθε χρήση για αμυντικούς λόγους. H επιγραφή χρονολογείται στο γ’ τέταρτο του 4ου αι. π. X. και συνετέλεσε για τη χρονολόγηση του τείχους.
Το μήκος του τείχους που διατηρείται σήμερα στο νότιο τμήμα του είναι 230 μ., ενώ στο ανατολικό 80 μ. είναι ενισχυμένο με ορθογώνιους πύργους, από τους οποίους σώζονται έξι στη νότια πλευρά του και δύο στην ανατολική. Στη νοτιοανατολική γωνία του τείχους βρίσκεται η μοναδική σωζόμενη πύλη του τείχους, σε σημείο αθέατο και προφυλαγμένο. Για επιπλέον προστασία ορθώνεται απέναντί της ο γωνιαίος πύργος του τείχους. H πύλη, πλάτους 2,10 μ., σώζεται ακέραιη και καλύπτεται από επιμήκεις λιθοπλίνθους, μήκους πάνω από 3 μ.
Σε πολύ καλή κατάσταση σώζονται δύο πέτρινες σκάλες ανόδου στην πάροδο του ανατολικού σκέλους του τείχους. Από αυτές η νοτιότερη διατηρεί 15 σκαλοπάτια, ενώ η δεύτερη διασώζει 18 σκαλοπάτια. Παρόμοιες σκάλες ανόδου υπήρχαν και στην εσωτερική πλευρά του νότιου σκέλους του τείχους, από τις οποίες σήμερα σώζεται μόνον η βάση τους.
O γωνιαίος πύργος του τείχους, απέναντι από την πύλη, έχει μήκος 8,50μ. και πλάτος 9 μ. Ανάλογες διαστάσεις έχουν και οι υπόλοιποι πύργοι, οι οποίοι ήταν συμπαγείς, δηλαδή γεμάτοι με δομικό υλικό στο χαμηλότερο τμήμα τους. Διαφορετική τοιχοποιΐα παρουσιάζει ο πέμπτος κατά σειρά πύργος της νότιας πλευράς, ο οποίος είναι νεώτερη μετασκευή πύργου που ίσως είχε καταρρεύσει. Είναι χτισμένος με ισόδομο σύστημα τοιχοποιΐας και με παρεμβολή μπατικών πλίνθων κατά διαστήματα μεταξύ των δρομικών. H χαρακτηριστική αυτή τοιχοποΐα, η οποία προήλθε από τη Μεγάλη Eλλάδα και συναντάται συχνά σε οχυρώσεις του Aιγαίου και της μικρασιατικής ακτής, χρονολογεί τον πύργο στο τέλος του 4ου ή και στις αρχές του 3ου αι. π.X.
Το τείχος περιέβαλλε την αρχαία πόλη της Νισύρου, στην οποία δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμα συστηματική ανασκαφή.
 |
 |
 |
 |
 |
ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΓΥΑΛΙΟΥ:
Επιφανειακές έρευνες εντόπισαν προϊστορικές, ελληνιστικές και ρωμαϊκές θέσεις σε διάφορα σημεία του νησιού Γυαλί απέναντι από τη Νίσυρο, ανάμεσα στις οποίες σημαντική θέση κατέχουν τα λατομεία οψιανού στο βορειοανατολικό τμήμα του νησιού.
Η κατοίκηση του Γυαλιού ανάγεται στα Nεολιθικά χρόνια (Nεότερη Nεολιθική περίοδος, 4500-3200 π. Χ.), όπως συμπεραίνεται από τον οικισμό και το νεκροταφείο στο νοτιοδυτικό τμήμα του. Η ανασκαφή του χώρου αποκάλυψε σύνολο τοίχων και αψιδωτό κτήριο στην κορυφή λόφου. Το νεκροταφείο αποτελείται από λαξευμένους στο φυσικό πέτρωμα ορθογώνιους τάφους. Νεολιθική κεραμική και απολεπίσματα οψιανών συλλέχθηκαν σε διάφορες θέσεις σε όλο το νησί. Στο Γυαλί φαίνεται ότι υπήρχε μια ανθηρή νεολιθική κοινότητα, μάλλον εποχικής εγκατάστασης, που δεν είχε σχέση με την κατεργασία και το εμπόριο του ντόπιου οψιανού, αφενός επειδή ήταν προσανατολισμένη σε άλλες μορφές οικονομίας (κτηνοτροφία, γεωργία, ψάρεμα) και αφετέρου επειδή το ντόπιο υλικό ήταν ακατάλληλο λόγω της ανομοιογένειάς του, σε αντίθεση με τον άψογο ποιοτικά οψιανό της Μήλου.
Η κατοίκηση της νησίδας συνεχίστηκε στους ιστορικούς χρόνους και το Γυαλί ακολούθησε τις τύχες της Νισύρου. Πιθανόν ταυτίζεται με την Κισηρούσα που αναφέρει ο Πλίνιος, η οποία βρισκόταν απέναντι από το ακρωτήριο της Κνίδου. Στη θέση Κάστρο, στη βόρεια πλευρά του νοτιοδυτικού τμήματος του νησιού, εντοπίστηκαν υπολείμματα οχύρωσης της Ελληνιστικής περιόδου και δεξαμενή. Πλήθος οστράκων ελληνιστικών αγγείων στο βορειοανατολικό τμήμα και αναλημματικός τοίχος μαρτυρούν την κατοίκηση στο Γυαλί, ενώ στην Παλαιοχριστιανική περίοδο χρονολογείται τάφος στην ίδια περιοχή.
Μοναστήρια
ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΘΕΟΛΟΓΟΥ:
Το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου βρίσκεται στο χωριό Νικειά. Η μονή γιορτάζει στις 26 Σεπτεμβρίου, ημέρα που τιμάται η μνήμη του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ:
Το Μοναστήρι της Ευαγγελιστρίας, απέχει μόλις 4 χλμ. από το Μανδράκι. Η Μονή πανηγυρίζει την Τρίτη της Λαμπρής. Διαθέτει ξενώνα στον οποίο μπορείτε να φιλοξενηθείτε.
ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΥΡΑΣ:
Το Μοναστήρι της Παναγίας της Κυράς βρίσκεται σε περιοχή εξαιρετικής αρχαιολογικής σημασίας. Από το μοναστήρι έχετε πανοραμική θέα όλου του νησιού. Γιορτάζει στις 23 Αυγούστου.
ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΠΗΛΙΑΝΗΣ:
Η Παναγιά η Σπηλιανή είναι ένα επιβλητικό καστρομονάστηρο που βρίσκεται στην αντίθετη πλευρά από το λιμάνι (ΒΔ από το Μανδράκι) και υψώνεται πάνω σε βράχο ύψους 30 μ. Από τη μεριά της στεριάς κλείνεται με το ενετικό φρούριο των Ιπποτών. Χτίστηκε γύρω στα 1600 περίπου, διότι από τότε έχουμε την παλαιότερη τεκμηριωμένη μαρτυρία της ύπαρξης της μονής. Η Παναγία η Σπηλιανή, είναι η προστάτιδα της Νισύρου και σημαντικό λατρευτικό κέντρο από τις αρχές τουλάχιστον του 18ου αιώνα.
Η εκκλησία του μοναστηριού (το καθολικό) είναι διαμορφωμένη σε σπηλαιώδη φυσική κοιλότητα και είναι ρυθμού μονόκλιτης βασιλικής με κάτοψη ορθογώνιου τετράπλευρου, ενώ κοσμείται με ωραίο καλοδουλεμένο τέμπλο του 18ου αι.
270 σκαλοπάτια οδηγούν στην ιερή Σπηλιά, όπου φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Μεγαλόχαρης. Η εικόνα της Παναγίας είναι αμφιπρόσωπη. Στην πίσω όψη εικονίζεται ο Άγιος Νικόλαος και στην κύρια όψη η εικόνα της Παναγίας που χρονολογείται το 1600 μ.Χ. Η εικόνα είναι επενδυμένη με ασήμι. Στη Μονή υπάρχει μικρή βιβλιοθήκη με τουρκικά και ελληνικά βιβλία και έγγραφα. Ανάμεσα στα κειμήλια που φυλάγονται υπάρχουν εκκλησιαστικά σκεύη, σταυροί, ευαγγέλια και φορητές εικόνες.
Από το Λαγκάδι 130 σκαλοπάτια οδηγούν στην κεντρική αυλή της Μονής. Η εσωτερική αυλή του μοναστηριού που περιβάλλεται από καμάρες και σκεπάζεται με κληματαριές για σκιά, έχει γύρω- γύρω τα κελλιά των μοναχών. Στις 15 Αυγούστου διοργανώνεται προς τιμήν της Παναγίας μεγάλο πανηγύρι, με τις προετοιμασίες των ντόπιων να ξεκινούν από τις 6 Αυγούστου.
ΣΤΑΥΡΟΥ
Το μοναστηριακό συγκρότημα του Σταυρού, βρίσκεται στο ύψωμα του δυτικού τμήματος της κοιλάδας του Λακκιού (Ηφαίστειο). Η μονή του Σταυρού γιορτάζει στις 14 Σεπτεμβρίου. Δεξιά από το ναό της μονής υπάρχουν τρία παλιά κελιά χωμένα στο έδαφος και ερείπια άλλων οκτώ κελιών με αντίστοιχο αριθμό στερνών.
Κάστρα
ΙΠΠΟΤΩΝ
Στις αρχές του 14ου αιώνα (1309) η Νίσυρος καταλαμβάνεται από τους Ιωαννίτες Ιππότες, οι οποίοι έχτισαν το κάστρο πάνω από τη σημερινή πρωτεύουσα, καθώς και άλλα τέσσερα οχυρά. Το νησί παρέμεινε στην κατοχή του Τάγματος των Ιπποτών του Αγ. Ιωάννου μέχρι το 1522. Τότε το νησί υποτάχθηκε στους Οθωμανούς, οι οποίοι το κατείχαν μέχρι το 1912.
Πάνω ακριβώς από το Μανδράκι, σε ύψος 150 μ. και σε άμεση γειτνίαση με τη μονή Σπηλιανής βρίσκεται το επιβλητικό κάστρο των Ιωαννιτών ιπποτών, κατάλοιπο του περάσματός τους από το νησί. Κοντά στο κάστρο σώζεται οχυρωματικός περίβολος των κλασικών χρόνων με άνδηρα στο εσωτερικό.
ΕΜΠΟΡΕΙΟΥ
Το Εμπορειό μέχρι και το μεσαίωνα ήταν το εμπορικό λιμάνι της Νισύρου. Όμως, λόγω της πειρατείας, στους μεσαιωνικούς χρόνους, ο οικισμός του Εμπορειού μεταφέρθηκε ψηλότερα, σε ασφαλέστερη θέση απ’ όπου οι κάτοικοι είχαν τη δυνατότητα να ελέγχουν όλη τη γύρω περιοχή. και την οποία διατηρεί μέχρι σήμερα.
Το Εμπορειό εκτείνεται στην κορυφή μιας οροσειράς γύρω από την εύφορη κοιλάδα του ηφαιστείου σε μια καταπράσινη περιοχή. Απέχει 8 χλμ από το Μανδράκι, την πρωτεύουσα της Νισύρου. Ο οικισμός είναι άκρως γραφικός με στοιχεία τυπικά αιγαιοπελαγίτικα και πυκνή συνεχή δόμηση που ήταν σημαντική κατά το παρελθόν για την καλύτερη άμυνα των κατοίκων έναντι πειρατικών και άλλων εχθρικών επιδρομών. Τα σπίτια του είναι κυρίως διώροφα με επίπεδες στέγες, όπως και στο Μανδράκι, όμως πολλά έχουν πλέον εγκαταλειφθεί.
Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται το κάστρο του Εμπορειού. Υπήρχε κατά τη βυζαντινή περίοδο, ενώ αργότερα, κατά την Ιπποτοκρατία, οικοδομήθηκε ισχυρό τείχος από τους Ιππότες του τάγματος του Αγ. Ιωάννη της Ρόδου. Μέσα στο κάστρο, στην κορυφή του υψώματος, βρίσκεται ο ναός του Ταξιάρχη Μιχαήλ, που χτίστηκε στα τέλη του 13ου αιώνα, με ξυλόγλυπτο τέμπλο και ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες.
ΕΝΕΤΙΚΟ
Το Ενετικό Κάστρο της Νισύρου βρίσκεται στη δυτική πλευρά του οικισμού Μανδράκι, σε ύψος 150 μέτρων. Πρόκειται για κάστρο κατασκευασμένο από σκληρό πέτρωμα (βασαλτικός ανδεσίτης) που χτίσθηκε το 1315 μ.χ. από τους Ιππότες του τάγματος του Αγίου Ιωάννη, εποχή που οι Ιωαννίτες Ιππότες οχύρωσαν τη Νίσυρο. Ονομάζεται και Κάστρο της Σπηλιανής λόγω του μοναστηριού της Παναγίας Σπηλιανής που βρίσκεται στον περίβολο του. Το μοναστήρι χτίσθηκε γύρω στο 1600 και θεωρείται το σημαντικότερο προσκύνημα του νησιού γιατί εδώ βρέθηκε η θαυματουργή αμφίγραπτη εικόνα της δεξιοκρατούσας Παναγίας και του Αγίου Νικολάου (1400 μ.χ.). Πιθανώς ο ναός να χτίσθηκε στη θέση παλαιότερου από τα τέλη του 14ου αιώνα. Διατηρούνται επίσης τα οικόσημα κάποιων αξιωματούχων των Ιπποτών του 15ου αιώνα.
Ιστορία
Έκταση: 41,6 τ.χλμ
Μόνιμος πληθυσμός 928 κάτοικοι
Η Νίσυρος βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο των Δωδεκανήσων, ανάμεσα στην Κω και την Τήλο. Το ηφαίστειο και η δράση του διαμόρφωσε το κανονικό σχήμα του νησιού, ενώ η κάθοδος προς την καλδέρα προσφέρει στον επισκέπτη μια σχεδόν μεταφυσική εμπειρία. Στην περιοχή της Νισύρου σνήκουν και οι κοντινές νησίδες: Γυαλί Άγιος Αντώνιος, Στρογγυλή, Παχειά, Περνούσα και Κανδελέουσα (Φάρος).
Ο Απολλόδωρος στη «Βιβλιοθήκη» του καταγράψει το μύθο για τη γένεση του νησιού: Ο γίγαντας Πολυβώτης, κυνηγημένος από τον Ποσειδώνα, φτάνει στην Κω. Ο Ποσειδώνας αρπάζεί ένα κομμάτι από το νησί και το ρίχνει πάνω του. Ο Πολυβώτης καταπλακώνεται για μια αιωνιότητα. Όποτε βογκά, το νησάκι της Νισύρου αναταράσσεται. Περίπου τον ίδιο μύθο επαναλαμβάνει και ο Στράβωνας στα «’Γεωγραφικά» του, ενώ η Νίσυρος αναφέρεται και από τον ‘Ομηρο. Η συμβολή του νευρικού στόλου στον Κρητικό Πόλεμο εκτιμήθηκε από τη Βουλή των Ροδίων, που τίμησε το ναύαρχο Γνωμαγόρα. Πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Κάρες. Η Νίσυρος ακολούθησε σε γενικές γραμμές την τύχη των υπόλοιπων Δωδεκανήσων. Το «Παλαιόκαστρο» έγινε κλασσική ακρόπολη, το ιαματικό νερό στην περιοχή της Θερμιανής έγιναν ρωμαϊκά λουτρά και τα ιπποτικά κάστρα καταδεικνύουν τη γεωγραφική αξία του νησιού στο Μεσαίωνα. Η βυζαντινή ευλάβεια αποτυπώθηκε στο Μοναστήρι της Σπηλιανής και η ιταλική κατοχή στο διοικητήριο που βρίσκεται στο λιμάνι του νησιού.
Το νησί σχηματίστηκε από ηφαιστειακές εκρήξεις και είναι ένα από τα δύο ηφαίστεια του Ελληνικού χώρου. Σύμφωνα με την μυθολογία η Νίσυρος σχηματίστηκε όταν ο Ποσειδώνας που κυνηγούσε τον γίγαντα Πολυβώτη που διασχίζει φοβισμένος το Αιγαίο για να σωθεί, έσπασε ένα κομμάτι από την Κω με την τρίαινα του και το πέταξε εναντίον του και τον καταπλάκωσε. Το κομμάτι αυτό της Κω, είναι η Νίσυρος.
Στο κέντρο του νησιού βρίσκονται κρατήρες και η καλδέρα του ηφαιστείου. Οι πόλεις και τα χωριά του νησιού διατηρούν ακόμα το νησιώτικο χαρακτήρα τους με ασβεστωμένα σοκάκια και παραδοσιακά σπίτια με τα χρωματιστά τους πορτοπαράθυρα.
Το όνομα του νησιού ανήκει πιθανότατα στα προελληνικά αιγαιακά τοπωνύμια. Οι πρώτοι κάτοικοι της Νισύρου ήταν Κάρες. Ακολούθησαν οι Αχαιοί της Κω και οι (Δωρικής καταγωγής) Ρόδιοι. Σύμφωνα με τον Όμηρο, οι Νισύριοι συγκαταλέγονταν μεταξύ των Ελλήνων που πολέμησαν στην Τροία. Τους Νισυρίους βρίσκουμε και στους φορολογικούς καταλόγους της αθηναϊκής συμμαχίας. Λάτρευαν τον Δελφίνιο Απόλλωνα, όπως και τον πελασγικό Ποσειδώνα, ιερό του οποίου υπήρχε στους σημερινούς Πάλους, όπου ευρίσκονταν κι οι παλιές θερμοπηγές του νησιού. Σωζόμενες αναθηματικές στήλες μας μιλούν για την εξαιρετική θέση που κατείχε στην λατρεία των αρχαίων κατοίκων ο Μιλείχιος Ζευς, η θεά Τύχη, ο Ερμής κλπ.
Έθιμα – Πολιτισμός
Το πανηγύρι της Παναγιάς της Σπηλιανής. Πραγματοποιείται το Δεκαπενταύγουστο και είναι το πιο γνωστό έθιμο – εκδήλωση του νησιού. Οι Νισύριοι έχουν συνθέσει δικά τους εγκώμια για τη γιορτή. Μετά την ακολουθία του Εσπερινού προσφέρεται νηστήσιμο δείπνο και παραδοσιακοί λουκουμάδες. Κατά την ακολουθία του Όρθρου γίνεται το κόλλυβο της Παναγίας με την συνοδεία μοιρολογιών από τις εννιαμερίτισσες που έχουν φέρει και τα υλικά για το κόλλυβο. Οι εννιαμερίτισσες είναι γυναίκες που έχουν κάνει τάμα να περάσουν 9 μερόνυχτα προσευχής στα κελιά της μονής, προσφέροντας διάφορες εργασίες για την καθαριότητα και προετοιμασία του μοναστηριού κατά τη διάρκεια του πανηγυριού. Μετά το τέλος της λειτουργίας το κόλλυβο μεταφέρεται μαζί με την εικόνα της Παναγίας και με τη συνοδεία πομπής των πανηγυριωτών από το Ηγουμενείο στην τραπεζαρία της μονής, όπου παρατίθεται πάνδημο γεύμα.
APXΙTEKΤONΙKH
Οι οικισμοί του Μανδρακίου, του Εμπορείου και των Νικειών θεωρούνται σήμερα παραδοσιακοί, ενώ ο οικισμός των Πάλων δεν είναι χαρακτηρισμένος.
Μανδράκι:
Λευκά διώροφα σπίτια με αφαιρετικές γεωμετρικές φόρμες καθώς και αναγεννησιακού τύπου αρχοντικές κατοικίες και νεοκλασικά συνθέτουν την αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα της πρωτεύουσας.
Εμπορείος:
Σπίτια απλά, χτισμένα από ηφαιστειακή πέτρα δίπλα σε διώροφα νεοκλασικά με ιδιόμορφες επικλινείς σκεπές και προσεγμένα υπέρθυρα.
Νικειά:
Χτισμένα με πανοραμική θέα στο Αιγαίο και την καλδέρα. Αρχοντικά αναπαλαιώνονται με πιστό και καλαίσθητο τρόπο, ενώ αξιοποιείται κάθε μέτρο γης. Η βοτσαλόστρωτη και λευκή πλατεία χαρακτηρίζεται από αρχιτεκτονικό συγκρητισμό.
ΛΑΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Το πανηγύρι της Παναγιάς Σπηλιανής στο Μανδράκι αποτελεί την σημαντικότερη εκδήλωση του νησιού με προσέλευση κόσμου από όλα τα Δωδεκάνησα και διαρκεί 9 ημέρες (6 – 15/8).
Τα υπόλοιπα κυριότερα πανηγύρια της Νισύρου είναι: Του Αγίου Νικήτα (20 & 21/6), πολιούχου του νησιού οτο Μανδράκι, με περιφορά της εικόνας, το πανηγύρι στη Μονή της Παναγίας Κυράς (23/8), στη Μονή Σταυρού κοντά στα Νικειά (1 – 4/9), στο Μοναστήρι της Παναγιάς Ευαγγελίστριας (Τρίτη του Πάσχα), των Αγίων Αποστόλων στο χωριό Πάλοι (30/8), του Αγίου Παντελεήμονα στην τοποθεσία Αυλάκι (27/7), στη Μονή Πανάγιας Κυράς (1S/8), στο μοναστήρι του Άγιου Ιωάννη Θεολόγου στα Νικειά (26/9), του Αρχάγγελου Μιχαήλ στον Εμπορείο (8/11), τα Εισόδεια της Θεοτόκου στα Νικειά (22/11).
Το καλοκαίρι διοργανώνεται παραδοσιακός γάμος με τριήμερο γλέντι Τα παραδοσιακό δρώμενα και οι τελετές (γάμοι και βαφτίσια των ντόπιων) είναι ανοικτά στους επισκέπτες.
Στους οικισμούς βρίσκονται αρκετοί παραδοσιακοί μύλοι και ελαιοτριβεία.
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Τους καλοκαιρινούς μήνες διοργανώνονται φολκλορικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Μια μέρα από το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου διοργανώνεται «Η γιορτή της Σουμάδας», με παραδοσιακή ζωντανή μουσική, άφθονη Σουμάδα και άλλα παραδοσιακά προϊόντα
Πληροφορίες
| ΠΩΣ ΘΑ ΦΤΑΣΕΤΕ | |
| ΜΕ ΠΛΟΙΟ | |
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
|
|
| ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ | |
|
