Εκκλησία, ιστορία, πολιτισμός
Η Πάτμος διαθέτει διάφορα αξιοθέατα, τα οποία θα μπορούσαμε να χωρίσουμε σε δύο κατηγορίες. Πρώτα, αυτά που έχουν να κάνουν με την Αποκάλυψη, τη Χώρα και τη Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Λίγο πολύ με την θρησκευτική αυτή πλευρά της Πάτμου συνδέονται όλες οι εκκλησίες και τα μοναστήρια του νησιού. Σημαντικά όμως είναι και τα αξιοθέατα της Πάτμου που έχουν να κάνουν με το φυσικό της περιβάλλον. Ο έντονη φυσική ιδιομορφία της Πάτμου, με τους στενούς πορθμούς, τα ακρωτήρια, τις αλυκές, τα μονοπάτια και τις απόμερες παραλίες προσφέρουν απαράμιλλα φυσικά τοπία στους επισκέπτες και περιηγητές του νησιού.
Η Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου
Η Πάτμος κατά τη θρησκευτική ιστορία γίνεται γνωστή από τον 1ο αιώνα λόγω του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, μαθητή του Ιησού, ο οποίος βρέθηκε εκεί ως εξόριστος το 95 μ.Χ. για δύο χρόνια. Η Πάτμος λοιπόν, δικαίως χαρακτηρίζεται ως «Ιερουσαλήμ της Μεσογείου», καθώς είναι γνωστή ως το νησί όπου ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, βρισκόμενος στη σπηλιά της Αγίας Άννας, έγραψε την «Αποκάλυψη», το τελευταίο από τα 27 βιβλία της Καινής Διαθήκης και το μόνο κείμενο με αποκαλυπτικό και προφητικό περιεχόμενο. Η Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου είναι Ορθόδοξο μοναστήρι, ένα μοναστικό κέντρο του Αιγαίου, με μια συνεχή ιστορική και πνευματική διαδρομή εδώ και εννέα αιώνες αφού ιδρύθηκε το 1088. Ουσιαστικά, είναι ένα μοναστήρι-κάστρο στον κύριο οικισμό της Χώρας, με τοίχους ύψους 15 μέτρων, αποπνέοντας την αίσθηση ενός καλά οχυρωμένου φρουρίου. Αξίζει να σημειωθεί πως κάποια στιγμή, περί τον 16ο αιώνα, λειτουργούσε πράγματι ως φρούριο, μέσα στο οποίο οι κάτοικοι κατέφευγαν για προστασία από πειρατικές επιθέσεις. Από την ταράτσα και τις αυλές του φαίνεται μεγάλο μέρος του νησιού, το λιμάνι της Σκάλας και η Χώρα από ψηλά, δημιουργώντας ένα τοπίο γεμάτο τρούλους και δώματα.
Μουσείο και βιβλιοθήκη της Μονής
H Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου όπως και το Σπήλαιο της Αποκάλυψης, αποτελούν μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς από τον εκπαιδευτικό, επιστημονικό και πολιτιστικό οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, UNESCO (Χρονολογία ένταξης 1999). Η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, αποτελεί το πρώτο μνημείο που συνεργάστηκε με το Google Art Project, με αποτέλεσμα οι χρήστες του διαδικτύου να μπορούν σήμερα να θαυμάσουν τα περισσότερα από τα 116 κειμήλια – έργα τέχνης σε ψηφιακή μορφή, πατώντας εδώ. Στον εσωνάρθηκα της Μονής υπάρχει η εικόνα του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, δωρεά του αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄ του Κομνηνού προς τον Όσιο Χριστόδουλο. Εδώ στέκει επίσης το παρεκκλήσι της Παναγίας, με τοιχογραφίες του 12ου αιώνα καθώς και πλούσια βιβλιοθήκη με 2.000 κείμενα, 900 κώδικες, 13.000 έγγραφα που αφορούν την ιστορία του μοναστηριού και τα πρώτα χειρόγραφα του ιδρυτή, Οσίου Χριστόδουλου.
Το Ιερό Σπήλαιο της Αποκάλυψης
Το Ιερό Σπήλαιο της Αποκάλυψης βρίσκεται μεταξύ των οικισμών Σκάλας και Χώρας, είναι ένα μέρος που θεωρείται «Θεοβάδιστο» και χάρισε στην Πάτμο τον τίτλο «Ιεροσόλυμα της Μεσογείου». Προκαλώντας δέος σε κάθε επισκέπτη, θεωρείται ότι το σπήλαιο αυτό είναι το σημείο όπου ο μαθητής του Χριστού Ιωάννης, είχε τα οράματα που κατέγραψε στο βιβλίο της Αποκάλυψης. Η χριστιανική παράδοση υποστηρίζει ότι σχίστηκε ο βράχος, δημιουργώντας τρεις μικρότερες σχισμές (συμβολίζουν την Αγία Τριάδα). Μέσα από εκείνες τις σχισμές ακουγόταν η φωνή του Θεού όταν υπαγόρευε στον Ιωάννη το κείμενο της Αποκάλυψης. Η σπηλιά διαμορφώθηκε σε χώρο λατρείας από τον ιδρυτή της μονής της Πάτμου, Όσιο Χριστόδουλο. Το 1999 κηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.
Πατμιάδα Σχολή
Η Εκκλησιαστική Σχολή της Πάτμου ή αλλιώς «Πατμιάδα Σχολή», αποτελούσε το πνευματικό κέντρο του νησιού γιατι παρείχε εκπαίδευση σε διάφορες διακεκριμένες προσωπικότητες της Ελλάδας, ανάμεσα σε αυτές και ο Εμμανουήλ Ξάνθος, ιδρυτικό μέλος της «Φιλικής Εταιρείας», ο οποίος συνέβαλε στην πνευματική αφύπνιση και την αναγέννηση του ελληνικού έθνους. Βρίσκεται ουσιαστικά πάνω από το Σπήλαιο της Αποκάλυψης και λειτουργεί ακόμη σήμερα, ως εκκλησιαστική σχολή, έχοντας σαν στήριγμά της τον Ιερό Βράχο του Σπηλαίου της Αποκαλύψεως. Μεγάλο ποσοστό από τους απόφοιτους διακονούν την εκκλησία μας.
Η Ιερά Μονή της Ζωοδόχου Πηγής
Η Ιερά Μονή της Ζωοδόχου Πηγής βρίσκεται στη Χώρα, περνώντας το σημείο που βρίσκεται η προτομή του Εμμανουήλ Ξάνθου, κοντά στο δημαρχείο. Iδρύθηκε το 1607 από τον ηγούμενο της μονής του Αγίου Ιωάννη «Παρθένιο Παγκώστα», ο οποίος είναι αφιερωμένος στο Χριστό Σωτήρα και τη μητέρα του.
Η Εκκλησιά της Παναγίας της Διασώζουσας
Με το ακριβές έτος ιδρύσεως να παραμένει άγνωστο έως σήμερα, ο Ιερός Ναός φαίνεται να ιδρύθηκε πριν από το 1500. Εδώ θα βρείτε την θαυματουργό εικόνα της Παναγίας της Διασώζουσας. Η παράδοση της Πάτμου αναφέρει ότι η Εικόνα ανήκει στις εβδομήκοντα Εικόνες του Ευαγγελιστού Λουκά.
Η Ιερά Μονή του Ευαγγελισμού
Η μονή βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού πίσω από τη Χώρα και κατοικείται από καλόγριες. Η μονή ήταν αρχικά μικρό εκκλησάκι ερημητήριο μέχρι το 1613 όταν ένας ηγούμενος από το μοναστήρι του Άγιου Ιωάννη, ο Νικηφόρος, ανακαίνισε το κτήριο και το αφιέρωσε στον Λουκά τον Ευαγγελιστή. Το 1937 προστέθηκαν νέα κτίσματα από τον καλόγερο Αμφιλόχιο Μακρή, ο οποίος και ίδρυσε τη μονή του Ευαγγελισμού. Το μοναστήρι φιλοξενεί περισσότερες από 40 καλόγριες που εκτός από την προσευχή ασχολούνται και με την κοινωνική προσφορά, την κηπουρική, τη μελισσοκομία και το βυζαντινό κέντημα – με μια τεχνική που ονομάζεται «σπίθα».
Βαπτιστήριο
Δίπλα στον Ιερό Ναό του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, ο οποίος βρίσκεται στη Σκάλα κοντά στην παραλία του λιμανιού, διατηρούνται ερείπια κτισμάτων τα οποία κατά την πρώιμη χριστιανική εποχή χρησιμοποιούνταν ως «βαπτιστήριο». Η Παράδοση αναφέρει ότι εκεί βάπτιζε τους Πατμίους ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, ενώ άλλη παράδοση αναφέρει ότι εκεί στεκόταν ο Άγιος όταν έστειλε στο βυθό της θάλασσας το μάγο Κύνωπα.
Οι Μύλοι της Πάτμου ή ανεμόμυλοι της Χώρας
Οι δύο ανεμόμυλοι κατασκευάστηκαν το 1688 και ο τρίτος το 1863, ενώ την δεκαετία του 1950 εγκαταλείφτηκαν όπως έγινε και με τους περισσότερους ανεμόμυλους στην Ευρώπη. Μετά την αναπαλαίωση αυτών από τον Ελβετό ιστιοπλόο και τραπεζίτη, κ. Charles Pictet, ένθερμο φίλο της Πάτμου, το 2012, οι ανεμόμυλοι πέραν του ότι είναι επισκέψιμοι από το ευρύ κοινό, παράλληλα έχουν τεθεί σε λειτουργία παράγοντας περιορισμένη προς το παρόν ποσότητα αλευριού με προοπτικές αύξησης της παραγωγής. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για το εγχείρημα εδώ.
Το αρχοντικό Σημαντήρη (Χώρα, συνοικία Νεοχώριο)
Βρίσκεται στον οικισμό της Χώρας, στη περιοχή Νεοχωρίου, δίπλα στη Μονή της Ζωοδόχου Πηγής και είναι ένα ιδιαίτερο αρχοντικό του 1625, που έχει μετατραπεί σε λαογραφικό μουσείο πολιτισμού και πολιτιστικό μνημείο. Το συναντήσαμε εξερευνώντας τα στενά καλντερίμια της Χώρας και σε αυτό το καλοδιατηρημένο αρχοντικό, το οποίο διατηρείται οκτώ γενεές τώρα, μας ξενάγησε η κυρία του σπιτιού Μορφούλα Σημαντήρη, επιδεικνύοντας με χάρη τα πολύτιμα χειροποίητα κεντήματα της. Εδώ μπορείτε να πάρετε μια αίσθηση από τη ζωή στην Πάτμο των περασμένων αιώνων μέσα από έπιπλα, εικόνες, φωτογραφίες, εργαλεία και παραδοσιακά αντικείμενα της καθημερινής ζωής.
Αρχοντικό Νικολαΐδη
Tο αρχοντικό Νικολαΐδη, αστικό κτίσμα οικοδομημένο τμηματικά κατά τον 17ο-18ο αιώνα, βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα της Χώρας Πάτμου και διαρθρώνεται σε δύο ορόφους. Διατηρεί μορφολογικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά που συναντώνται στα σπίτια της Πάτμου, όπως είναι τα λαξευτά «μαντώματα», αλλά και κάποια ιδιαίτερα όπως τα δύο γοτθικού τύπου δίλοβα παράθυρα του ορόφου. Ένα από τα εντυπωσιακότερα στοιχεία που διασώζονται στο αρχοντικό είναι ο «αμπάταρος», το περίπλοκο ξύλινο αντικείμενο που είχε διπλή λειτουργία, ως αποθηκευτικός χώρος και ως διαχωριστικό της «σάλας» από τον «ύπνο». Μετά τον σεισμό του 1956, το αρχοντικό υπέστη σοβαρές ζημιές και από τότε δέχθηκε μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις, ώστε να έλθει όσο το δυνατόν πιο κοντά στην αρχική του μορφή.
Ασκητήρια Πέτρα – Πέτρα της «Καλικατσού»
Στο νοτιανατολικό τμήμα του νησιού της Πάτμου, βρίσκεται η «Πέτρα της Καλικατσού», μια λέξη που σε πολλά νησιά σημαίνει ένα είδος κόρακα ή καρακάξας. Είναι ορατά τα ίχνη διαβίωσης ασκητών: Λαξευμένες θέσεις για ράφια, στόμιο φούρνου, πηγάδι και αγωγός νερού. Ερευνητές θεωρούν επίσης ότι ήταν ιερό, πιθανόν της Αφροδίτης. Η θέα από την κορυφή της είναι εντυπωσιακή, αλλά θα χρειαστεί να είστε προσεκτικοί τόσο στο ανέβασμα όσο και στο κατέβασμα.
Καστέλλι – Αρχαία Ακρόπολη
Τα ερείπια της αρχαίας ακρόπολης βρίσκονται στην πλαγιά του υψώματος Καστέλλι, στην περιοχή της Σκάλας. Σώζονται τμήματα οχυρωματικού τείχους και τρεις πύργοι (3ος αι. π.Χ.). ενώ στην περιοχή αναφέρεται και η ύπαρξη αρχαίου νεκροταφείου.
Εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία
Βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του νησιού και είναι το ψηλότερο σημείο του νησιού, περίπου 269 μέτρα, παρέχοντας στους ταξιδιώτες ένα μοναδικό τοπίο. Επίσης, αν ο καιρός είναι καθαρός μπορείτε εύκολα να διακρίνετε τα νησιά Λειψούς και Λέρο. Αξίζει να δοκιμάσετε την ανάβαση από το μονοπάτι που ξεκινά από τα δυτικά της Χώρας και να βρεθείτε εκεί την ώρα που δύει ο ήλιος, για να απολαύσετε τα μελαγχολικά χρώματα του ουρανού καθώς καθρεπτίζονται πάνω στο Αιγαίο πέλαγος.
Ερείπια Οικίας και μνημείο Εμμανουήλ Ξάνθου (1772-1852)
Ο Εμμανουήλ Ξάνθος γεννήθηκε στην Πάτμο το 1772, και ξεκίνησε τα πρώτα από την «Πατμιάδα Σχολή» της Πάτμου. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Φιλικής Εταιρείας, μαζί με τον Αθανάσιο Τσακάλωφ και Νικόλαο Σκουφά το 1814. Η προτομή και τα ερείπια της οικίας του και το κενοτάφιο στο οποίο έχουν μεταφερθεί τα οστά του βρίσκονται στη Χώρα, δίπλα στην πλατεία του Δημαρχείου.
Οικία Σταύρακα
Η οικία Σταύρακα κτίστηκε γύρω στα 1870-1880 στην βόρεια πλευρά τής Χώρας, ακριβώς κάτω από τα τείχη και δίπλα στην πύλη της Μονής Θεολόγου και είναι κλασσικό δείγμα παραδοσιακού Πατμιακού σπιτιού της νεοκλασσικής εποχής.
Κουμαρό
Το πανέμορφο δασάκι του «Κουμαρό» βρίσκεται στο δρόμο πριν την περιοχή Λάμπη ενώ πρόκειται για ένα από τα τρία δάση με «κουμαριές» που διασώζονται στην Ελλάδα.
