ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΝΙΣΥΡΟΥ


ΕΠΙΣΗΜΗ – «ΝΥΦΙΚΗ» ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΝΙΣΥΡΟΥ

Η «πουκαμίσα» είναι φατθή (υφαντή) και την ύφαιναν οι ίδιες οι δεξιοτέχνισσες Νισυριές, άσπρη (ανοιχτό μπεζ) για να δημιουργεί αντίθεση με τα κεντήματα, ανοιχτή ορθογώνια στο στήθος και φτάνει ως τον αστράγαλο. Χωρίς πολλά κεντήματα, ανήκει στα «μικρά αλλάγια» (αλλάγια στη Νίσυρο αποκαλούνται όλες οι καινούργιες ενδυμασίες) δηλαδή στην καθημερινή παραδοσιακή φορεσιά. Σαν είναι όμως περίτεχνα πλουμισμένη, ανήκει στα «μεγάλα αλλάγια», είναι η επίσημη φορεσιά, η «νυφική». Τα φύλλα του φατθού ενώνονται με χειροποίητη δαντέλα και φέρει οριζόντια κάτω στο γύρο κέντημα, το «φεγγαρωτό» ή τις «σκολόπεντρες» (σκολόπεντρα στη Νίσυρο λεν την σαρανταποδαρούσα) διαφόρων χρωμάτων (καφέ, μουσταρδί, μαύρο, λαδί). «Σκολόπεντρες» κοσμούν
και τους γύρους των μανικιών που είναι πολύ φαρδιά και έχουν κάθετα
κεντήματα με μικρά κενά, τα Βυζαντινά «πασίλοα», με σταθερά σκούρα
χρώματα, μαύρο, μπλε, καφέ και σπανιότερα κίτρινο ή κόκκινο. Στο πάνω μέρος στενεύουν με σούρα εκεί που ενώνει ο ώμος και έχουν και εκεί ένα μικρό κέντημα. Τα μανίκια αποτελούν την ωραιότερη διακόσμηση της Νισύρικης φορεσιάς.

Ο «Καμουχάς» (Εμπορειός, Νικειά) ή «Παμουχάς» (Μαντράκι), φοριέται πάνω από την πουκαμίσα με τα απίθανα πλουμιά των μανικιών και του γύρου.
Ομοίωμα αμάνικου φουστανιού, με μπούστο που κλείνει σε γωνία (σαν ένα
μεγάλο «ν») λίγο κάτω από τη μέση, με συμμετρικές πιέτες στα 5/6 της μέσης
(χωρίς πιέτες στο μπροστινό μέρος), είναι φατθός μεταξωτός, σκούρου
«κόκχινου» (κόκκινου) χρώματος (στη Νίσυρο οι Φοίνικες, 1500 – 800π.χ.,
ίδρυσαν αγρευτήρια πορφύρας για την άγρευση κοχυλιών που έβγαζαν ανώτερη ποιότητα πορφύρας, δηλαδή ερυθρό βαθύ χρώμα βαφής και είναι και ο λόγος που η Νίσυρος λεγόταν και Πορφυρίς) και φτάνει λίγο κάτω απ’ το γόνατο, να μην κρύβει τα πλουμιά του γύρου της πουκαμίσας. Στη μέση στολίζεται με ασημένια, επίχρυση ή χρυσή ζώνη με εγκράφα πλούσια κατεργασμένη και διακοσμημένη με πολύτιμες ή όχι πέτρες, την «άλυση». Η γυαλάδα, η όμορφη γραμμή και το επιβλητικό χρώμα του «καμουχά», πρόσδιδε μεγαλοπρέπεια και κομψότητα στις Νισυριές.

Το «σφήωμα» (σφίωμα ή σφύωμα) είναι το εντυπωσιακό μαύρο στηθόπανο
φατθό ή τσόχινο, ολοκέντητο με μετάξι (τουρκομέταξο) ή χρυσή και ασημένια κλωστή. Τα πιο συνηθισμένα σχέδια που έχει, είναι το «κυπαρισσάκι», η «γρανιάρα», το «αράπικο», η «σκολόπεντρα», το «γαιτανάκι», η «μέλισσα» και το «νυφικό». Η λέξη «σφήωμα» στη Νίσυρο παραπέμπει στη γραμμή με το διαφορετικό χρώμα από τα υπόλοιπα πούπουλα, που έχει στο λαιμό της η πέρδικα. Σαν πέρδικα λοιπόν η Νισυριά, φορά το σφήωμα της φορεσιάς που καλύπτει και στολίζει το στήθος.

Οι «κάρσες» της φορεσιάς είναι μονόχρωμες ή και πολύχρωμες, βαμβακερές, πλεγμένες με βελόνες σε κυκλική πλέξη, φτάνουν πάνω απ’ τα γόνατα και πιάνονται με «καρσοδέτα».

Τα υποδήματα είναι οι «κουντούρες», παντόφλες με φελό, μονόχρωμες, από
κόκκινο δέρμα ή από μεταξωτό ή βελούδινο ύφασμα, κεντημένες πολύχρωμα με «κουκχουλένια» κλωστή και κλαδωτά σχέδια, τις οποίες οι παλιές Νισυριές σχεδίαζαν με σαπούνι, το έκοβαν και το «σταύρωναν» με κάμποτο πανί για να είναι πιο στέρεο.

Το «γιλέκι» ή «βελέκι» – «βελεκάκι» (υποκ.) στον Εμπορειό, είναι από ατλάζι (ολομέταξο ύφασμα ινδικής προέλευσης) μονόχρωμο ή κλαρωτό, ή είναι από βελούδο, ή από μονόχρωμη τσόχα, χρώματος πράσινου ή σκούρου κόκκινου. Είδος κοντογουνιού με μακριά μανίκια, χρυσοκέντητο και με ωραίο κόψιμο στο στήθος. Το «γιλέκι» δεν ήταν απαραίτητο εξάρτημα της φορεσιάς και όσες το φορούσαν (τους «κρύους» μήνες μόνο), φορούσαν στενά μανίκια στολισμένα με λιγοστά πλουμιά, τις «φορτίτσες».

Στο κεφάλι, στην επίσημη Νισύρικη φορεσιά, οι Νισυριές φορούν την μεταξωτή «κόκχινη» (κόκκινη) «σκούφια» με το χρυσοκέντητο γύρο που καλύπτει το μισό κεφάλι με ένα ελαφρά στρογγυλεμένο κωνικό σχήμα, που παίρνει ανάλογα με το «άπλωμα» των μαλλιών. Πάνω από τη «σκούφια», η περίφημη «σκέπη»…
Ολομέταξο μακρύ ορθογώνιο ύφασμα κιτρινόχρυσου χρώματος για τις
μικρότερες, καφέ για τις μεγαλύτερες, που σκεπάζει το κεφάλι μέχρι πίσω και οι άκρες του πέφτουν μπροστά έως τα μέσα των μηρών. Δύο ασημένιες ή χρυσές βελόνες, οι «καρφίτσες», με στρογγυλό κεφάλι με περίτεχνα σχέδια και γύρω γύρω κρεμαστές αλυσιδίτσες, στερεώνουν πάνω από κάθε αυτί τη «σκέπη» και τη «σκούφια» στα μαλλιά. Πίσω από κάθε αυτί και πάνω στη «σκούφια», στερεώνονται με γάντζο οι «βέργες» που είναι τρεις με πέντε ή πολλές φορές και δέκα (ανάλογα με την οικονομική επιφάνεια της οικογένειας) ασημένιοι ή χρυσοί κρίκοι, πάνω στους οποίους είναι «περασμένοι» χρυσοί βώλοι με όμορφα λεπτά σχέδια. Τέλος μια αρμαθιά από χρυσά νομίσματα, «τούμπλες» και φλουριά και ο «λαιμός» (χρυσό περιδέραιο), στολίζουν το στέρνο της Νισυριάς, ολοκληρώνοντας την επίσημη παραδοσιακή φορεσιά της Νισύρου. Αξίζει επίσης να αναφέρουμε τα «λαχούρια», τα οποία οι Νισυριές φορούσαν αντί της «σκέπης» τις «λιγότερο» επίσημες αργίες, όπως για παράδειγμα κάθε Κυριακή στην εκκλησιά. Τα υπέροχα αυτά μεταξωτά υφάσματα, τα φορούσαν στο κεφάλι,
σταυρωτά στο λαιμό, με τις άκρες ριγμένες πίσω.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΝΙΣΥΡΟΥ

Η καθημερινή Νισύρικη φορεσιά, αποτελείτο από την «πουκαμίσα», τον
«καμουχά», το «σφήωμα», τις «κάρσες», τις κουντούρες, το εσωτερικό λευκό μαντήλι που κάλυπτε καλά όλα τα μαλλιά και οι άκρες του δένονταν με κόμπο στο πάνω μέρος του κεφαλιού και το «χάσικο» δηλαδή το καλής ποιότητας, το εκλεκτό, λεπτούφαντο με σταμπωτά σχέδια μεταξωτό μαντήλι. Οι διαφορές στα «μικρά αλλάγια» εύλογες και πρακτικές. Τα υφάσματα ήταν άλλα, πιο ανθεκτικά, για να ανταποκρίνονται στις καθημερινές απαιτήσεις και τα «πλουμιά» στην «πουκαμίσα» απλά. Ένα μικρό λιτό κάτω στους γύρους της φούστας και των μανικιών και οι δαντελωτές ενώσεις στα φύλλα, οι «βέργες» (Εμπορειός) ή τα «κλαδιά» (Νικειά), απλές και σε διάφορα χρώματα. Όλα τα «πλουμιά» οι Νισυριές τα κεντούσαν σταυροβελονιά ή πισωβελονιά.

«ΒΛΑΧΙΚΗ» ΦΟΡΕΣΙΑ

Υπάρχει και η λεγόμενη «βλάχικη», ενδυμασία που είχαν φέρει και φορούσαν οι ξενιτεμένες Νισυριές, από τη Ρουμανία ή και την Πόλη και την οποία απλά θα αναφέρουμε για την ιστορία, δίχως να έχει σχέση με τα Νισύρικα «αλλάγια». Η φορεσιά αυτή αποτελείτο από πουκαμίσα διακοσμημένη με σχέδια στο στήθος, στους γύρους των μανικιών και της φούστας, ποδιά με κεντημένα διάφορα σχέδια και με επιπλέον μεταξωτό ζωνάρι στη μέση που κατέληγε σε πλεκτή δαντέλα. Στο κεφάλι φοριόταν με μαντήλα ριγμένη στους ώμους και στερεωμένη στο κεφάλι γύρω γύρω με φλουριά, ή, πιο επίσημα, με κόκκινο χρυσοκέντητο στο γύρο βελούδινο σκούφο, πλουμισμένο στο μέτωπο με φλουριά, φανερά επηρεασμένο από την Ανατολή.

ΠΑΝΝΙΣΥΡΙΑΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΡΟΔΟΥ «Η ΠΟΡΦΥΡΙΣ»

ΣΟΦΙΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ


Θερμά ευχαριστούμε την κα. Ιωάννα Σκουλή – Κατσαρά για την παραχώρηση της επίσημης φορεσιάς από τα τέλη του 19ου αιώνα, που φόρεσε στο γάμο της η θεία της αείμνηστη Σταματία Γ. Τσίμπλη σύζυγος Γεωργίου Πετρίδη, όπως επίσης, τον κο. Γεώργιο Μίχαλο και την κα. Αναστασία Διακοσταυριανού – Μίχαλου, που επέτρεψαν στη μικρή Νεφέλη τους να φωτογραφηθεί με αυτήν. Ευχαριστούμε από καρδιάς και τις Νισυριές μας που φωτογραφήθηκαν με τις παραδοσιακές φορεσιές: Άννα Γεωργουδιού, Βάλσα Μ. Παπαντωνίου και Ειρήνη Ν. Παπαντωνίου.

Βιβλιογραφία

ΔΕΛΤΙΟ ΤΟΥ ΓΝΩΜΑΓΟΡΑ Αρ.44, Έκδοση Οκτωβρίου 1935 «Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΣΤΟΛΗ ΝΙΣΥΡΟΥ» του Αρχιμανδρίτου Εμμανουήλ Ι. Καρπαθίου (άρθρο της 12ης Μαίου
1911 στο «Μικρασιατικό Ημερολόγιο 1912»)

«ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ 1947 – 1950» της Αθηνάς Ταρσούλη

ΝΙΣΥΡΙΑΚΑ 5ος ΤΟΜΟΣ 1976 «Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΗ ΝΙΣΥΡΟ» του Νικήτα Κουμέντου

ΝΙΣΥΡΙΑΚΑ 6ος ΤΟΜΟΣ 1978 «Η ΝΙΣΥΡΙΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ» της Λούλας Ε. Παπαμανώλη

ΝΙΣΥΡΙΑΚΑ 9ος ΤΟΜΟΣ 1984 «Η ΚΕΝΤΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΥΦΑΝΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΝΙΣΥΡΟΥ»
του Μιχάλη Εμμ. Αρφαρά

«ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΙΔΙΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΝΙΣΥΡΟΥ» 2015 του Μιχάλη Ευστ. Σκανδαλίδη

0 comments on “ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΝΙΣΥΡΟΥ

Αφήστε μια απάντηση

Social Profile

Watch Live News

Ads Banner