Ο σημερινός επισκέπτης, για δει την Κάρπαθο του προπερασμένου αιώνα, πρέπει να πάει 150 χρόνια πίσω. Αυτή την εποχή, η οικονομία της Καρπάθου, ως ορεινό και αλίμενο νησί, εξαρτιόταν από την γεωργία και την κτηνοτροφία.
Γεωργία
Η Κάρπαθος διέθετε πέντε εκτεταμένες γεωργικές περιοχές, τον Αφιάρτη, το Ποσεί, την Αυλώνα, το οροπέδιο της Λάστου και την Σαρία. Υπήρχαν εκατοντάδες άλλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις, λίγες πεδινές και οι πιο πολλές στις πλαγιές των βουνών και των λόφων. Στα πεδινά οι Καρπάθιοι καλλιεργούσαν σιτάρι και στα ορεινά και πιο άγονα χωράφια κριθάρι. Τα χωράφια στα ορεινά και σε “μικτές” περιοχές σπέρνονταν κάθε δεύτερο χρόνο, για να ξεκουραστούν και να δυναμώσουν από την κοπριά των ζώων. Κάθε τρία με τέσσερα χρόνια άφηναν και τα πεδινά ακαλλιέργητα ή τα φύτευαν με κουκιά ή άλλα ψυχανθή για να πάρει το χώμα άζωτο από τον αέρα. Στις πλαγιές των λόφων φύτευαν φακές, μπιζέλια και αρακά για να φτιάχνουν φάβα. Η σπορά άρχιζε με τις πρώτες δυνατές βροχές και τελείωνε μετά του Αγίου Νικολάου. Στα παραθαλάσσια ο θερισμός άρχιζε αρχές Ιουνίου και στα ορεινά τελείωνε τον Ιούλιο.
Η ελαιοκαλλιέργεια ήταν αρκετά διαδεδομένη στην Κάρπαθο. Μετά το μάζεμα του καρπού, οι ελιές κλαδεύονταν και ένα γύρω στην ρίζα τους σκάβονταν. Όταν η ελιά ήταν περιποιημένη και φυτεμένη σε πεδινό και καρπερό χωράφι μπορούσε να δώσει μέχρι και είκοσι μόδια (τενεκέδες) ελιές, ενώ αντίθετα, αυτές που ήταν φυτεμένες στις πλαγιές των λόφων και απεριποίητες, μόλις που έβγαζαν από ένα καλάθι ελιές.
Το μάζεμα των ελιών απαιτούσε πολλά και γρήγορα χέρια, γιατί τα Καρπάθικα ελαιόδεντρα παράγουν μικρού μεγέθους ελιές. Μια γυναίκα δούλευε από το πρωί μέχρι το βράδυ για να μαζέψει δυο τρία μόδια. Το άλεσμα των ελιών και η εξαγωγή του λαδιού γινόταν στα “αλεθουριά” που ανήκαν στην κεντρική εκκλησία του χωριού ή σε κάποιο πού’χε πολλά ελαιόδεντρα.
Εξ ίσου διαδεδομένη ήταν η αμπελουργία. Το κλήμα δεν χρειάζεται εύφορο χώμα, μόνο περιποίηση. Ακόμη και σε αμμώδη εδάφη ευδοκιμεί, φτάνει το χώμα να απορροφά το νερό της βροχής για να μη λασπώνει. Το κλήμα ευδοκιμεί σ’ όλο το νησί από τα παραθαλάσσια μέχρι τα ορεινά. Καλλιεργούνταν διάφορα είδη σταφυλιών για σταφίδες, κρασί και επιτραπέζια. Από τον μούστο των σταφυλιών, εκτός από κρασί οι Καρπάθιοι παρήγαν πετιμέζι, μουσταλευριά και μεστοκοφτή και από τα στράφυλλα οινόπνευμα, ρακί και ξύδι.
Μέσα στα χωριά και στα μετόχια με τρεχούμενα νερά, φύτευαν πορτοκαλιές, λεμονιές, νεραντζιές, γλυκολεμονιές, μανταρινιές, κιτριές, μουσμουλιές, ρεικιές, μπουρνελιές, δαμασκηνιές, μηλιές, απιδιές, ροδακινιές, βυσσινιές, κερασιές, καϊσιές, χρυσομηλιές, βερικοκιές, κυδωνιές, ροδιές. Υπήρχαν και άνυδρες συκιές, αμυγδαλιές, καρυδιές, φουντουκιές, χαρουπιές και άλλα οπωροφόρα δέντρα.
Επίσης, καλλιεργούσαν ντομάτες, πατάτες, φασόλια, κολοκύθια, κρεμμύδια, σκόρδα, κουκιά, αγκινάρες, μελιτζάνες, μπάμιες, πιπεριές, κράμπες, κουνουπίδια, φρύα, σπανάκι, σέσκλα, μαρούλια και άλλα λαχανικά. Η παραγωγή λαχανικών και φρούτων προοριζόταν για τοπική κατανάλωση και για περιορισμένη εξαγωγή στη γειτονική Κάσο. Αναπτυγμένη ήταν η βομβυκοτροφία και μεταξουργία.
Κτηνοτροφία
Στην Κάρπαθο η κτηνοτροφία ήταν αρκετά αναπτυγμένη με 50,000 αιγοπρόβατα. Ο κάθε βοσκός διέθετε γύρω στα 200 ζώα, που από το γάλα τους παρήγαν δρίλα, βούτυρο, σιτάκα, μυζήθρες και διάφορα είδη τυριών. Σημαντικό έσοδο των βοσκών προερχόταν από το κρέας, το μαλλί και τα δέρματα των ζώων. Επίσης, την κοπριά των ζώων από τις μάντρες τους την αντάλλασσαν με γεωργικά προϊόντα με την γεωργούς που την χρησιμοποιούσαν για λίπασμα.
Δάση
Το 50% της Καρπάθου καλυπτόταν από πευκόδασα και χαμηλής βλάστησης δάση, εθεωρείτο από τα πιο δασοσκεπή νησιά του Αιγαίου. Αρκετά δάση άρχιζαν από την θάλασσα και έφθαναν στις κορυφές των βουνών. Στους κόλπους του Βρόντη, της Κυράς Παναγιάς και του Λευκού υπήρχαν ταρσανάδες, όπου Καρπάθιοι και Κασιώτες κατασκεύαζαν ιστιοφόρα και άλλα πλεούμενα.
Την ξυλεία του πεύκου χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή επίπλων, οικιακών σκευών και γεωργικών εργαλείων και στην οικοδόμηση των στάβλων. Από τα πεύκα μάζευαν και εξήγαγαν τον φλοιό του πεύκου σε φαρμακευτικές εταιρείες και το ρετσίνι από το οποίο παραγόταν πίσσα, νέφτι, πυρίτιδα και τα πλαστικά της εποχής. Από σχίνους και άλλους θάμνους παρήγαν κάρβουνα.
Αλιεία
Οι Καρπάθιοι ζούσαν στο εσωτερικό του νησιού, χωρίς μεγάλη επαφή με τη θάλασσα, οι περισσότεροι Καρπάθιοι καραβοκύρηδες είχαν καταγωγή από ναυτικά νησιά. Οι επαγγελματίες ψαράδες χρησιμοποιούσαν τους παραδοσιακούς τρόπους ψαρέματος. Με μερικές δεκάδες μέτρα δίκτυα ψάρευαν την μένουλα που την πάστωναν. Στις ασέληνες νύχτες του Αυγούστου ανοίγονταν στο πέλαγος και ψάρευαν «αγριάδια» (καλαμάρια), όσα δεν κατανάλωναν φρέσκα τα ξέραιναν στον ήλιο. Στο Τρίστομο αλίευαν πίνες και άλλα οστρακοειδή. Από τις φυσικές αλυκές οι ψαράδες μάζευαν αλάτι που το αντάλλαζαν με γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα.
Βιοτεχνία
Η βιοτεχνία της Καρπάθου απέβλεπε στην υποβοήθηση της γεωργίας και κτηνοτροφίας. Υπήρχαν υφαντήρια, ραφεία, παπουτσίδικα, ξυλουργεία, σιδηρουργεία, λατομεία, βυρσοδεψεία, ασβεστοκάμινα, και καρβουνοκάμινα.
Οικισμοί
Ο πληθυσμός της Καρπάθου, γύρω στους 7500, ήταν κατανεμημένος σε εννέα χωριά στο εσωτερικό του νησιού. Όλυμπος, Μενετές και Απέρι είχαν πάνω από 1000 κατοίκους, η Βωλάδα, Όθος, Πυλές, Αρκάσα, Μενετές, Μεσοχώρι και Σπόα γύρω στους 500. Υπήρχαν τρεις μικροί παραλιακοί συνοικισμοί: Πηγάδια, Διαφάνι και Φοινίκι. Ανάλογα με την εποχή του χρόνου και με τις γεωργικές τους ασχολίες, αρκετοί Καρπάθιοι κατοικούσαν μόνιμα ή εποχικά στον Αφιάρτη, στην Αυλώνα και στα μετόχια.
Τα περισσότερα χωριά της Καρπάθου ήταν σκαρφαλωμένα σε οχυρές τοποθεσίες επειδή δημιουργήθηκαν σ’ εποχή που η πειρατεία κυριαρχούσε στο Αιγαίο. Τα σπίτια ήταν κτισμένα το ένα κοντά στο άλλο, με στενά πετρόκτιστα δρομάκια, ίσια-ίσια για να περνούν οι άνθρωποι και τα ζώα. Μπορούσες να πας από την μια στην άλλη άκρη του χωριού πηδώντας από δώμα σε δώμα, χωρίς να πατήσεις στη γη.
Οι μισοί κάτοικοι της Καρπάθου ήταν παιδιά και νέοι κάτω των είκοσι ετών, και από τους ενήλικες υπερείχαν οι γυναίκες, πολλοί άνδρες μετανάστευαν και έλειπαν για αρκετά χρόνια.
Διοίκηση
Διοικητικά, η Κάρπαθος αποτελούσε ξεχωριστό καζά, και υπάγονταν στο σαντζάκι της Ρόδου που ανήκε στο Βιλαέτι του Αρχιπελάγους. Η Τουρκική κυριαρχία αντιπροσωπευόταν από τον Μουδίρη που υπαγόταν στον Μουτεσσαρίφη της Ρόδου. Ο Μουδίρης γνώριζε ελληνικά και πολλές φορές δεν ήταν Τούρκος, με κυρία αποστολή την είσπραξη και προώθηση των φόρων στον προορισμό τους. Φρόντιζε να διατηρεί φιλικές σχέσεις και συνεργαζόταν με τους δημάρχους. Την αστυνόμευση είχε ο αστυνόμος με ελληνομαθείς ζαπτιέδες, κυρίως Τουρκοκρητικούς. Υπήρχε τελωνείο και μονοπώλια άλατος και καπνού υπό την διεύθυνση ντόπιων.
Την διοίκηση ασκούσαν οι τοπικοί Δήμαρχοι του κάθε χωριού με δυο τρεις προεστούς. Η εκλογές γινόντουσαν με καθολική ψηφοφορία των ανδρών, που έπρεπε να είναι και φορολογούμενοι. Οι γυναίκες, ακόμα και οι χήρες που πλήρωναν φόρους, δεν είχαν δικαίωμα ψήφου. Οι εκλογές γίνονταν κάθε χρόνο τον Ιανουάριο, σε εποχή που οι άνδρες που δούλευαν στο εξωτερικό στις οικοδομές βρίσκονταν στο νησί.
Ο Δήμαρχος με τους προεστούς του χωριού, εισέπραττε τους κυβερνητικούς φόρους που παρέδιδε στον Μουδίρη. Επίσης εισέπραττε τους δημοτικούς φόρους και την αρχιερατική επιχορήγηση, διόριζε τους δασκάλους και τους δραγάτες (αγροφύλακες). Επέβλεπε τα σχολεία και τα δημοτικά έργα: συντήρηση δρόμων και μονοπατιών, συντήρηση πηγών, κατασκευή και συντήρηση φρακτών και περασμάτων μεταξύ γεωργικών και κτηνοτροφικών περιοχών. Στις δημαρχιακές εκλογές υπήρχε μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων οικογενειών, από γόητρο, και μεταξύ γεωργών και κτηνοτρόφων που είχαν αντικρουόμενα συμφέροντα.
Τον Μάρτιο γινόταν η Γενική Συνέλευση των Δημάρχων για να πάρει αποφάσεις και να εγκρίνει τις αποφάσεις του μικτού δικαστηρίου. Η σφραγίδα που χρησιμοποιούσαν ήταν χωρισμένη σε τέσσερα κομμάτια. Από ένα κομμάτι κρατούσαν οι δήμαρχοι Απερίου, Μενετών και Ολύμπου και το τέταρτο Βωλάδας, Όθους και Πυλών, εναλλάξ. Οι αποφάσεις λαμβάνονταν ομόφωνα, αν κάποιος δεν συμφωνούσε με κάποια απόφαση δεν έδινε το κομμάτι του για να συναρμολογηθεί η σφραγίδα.
Δικαιοσύνη
Το πρωτοβάθμιο πολιτικό δικαστήριο απαρτιζόταν από τον Δήμαρχο που δίκαζε όλες τις μικροϋποθέσεις, αγροζημίες, περιουσιακά, εξαγορές, μικροκλοπές, μικροδιαφορές και χρέη και επέβαλλε πρόστιμα, δαρμούς και ολιγοήμερη φυλάκιση. Καθήκοντα δευτεροβάθμιου πολιτικού δικαστηρίου είχε το μόνιμο τετραμελές Δικαστήριο, που εκλεγόταν κάθε χρόνο και δίκαζε τις σοβαρότερες πολιτικές και ποινικές υποθέσεις για όλη την Κάρπαθο.
Τα χωριά της Καρπάθου εξέλεγαν από ένα δικαστή: 1) Απέρι, Πηγάδια. 2) Βωλάδα, Όθος, Πυλές. 3) Μενετές, Αρκάσα. 4) Όλυμπος, Μεσοχώρι, Σπόα. Στις συνεδριάσεις προέδρευε ο Μουδίρης. Αργότερα το Δικαστήριο αποτελείτο από τον Καδή, Έλληνα τουρκομαθή, με δύο ή τρεις παρέδρους που εξέλεγαν οι δημογέροντες, ανακριτή διόριζε η Νομαρχία. Καθήκοντα εισαγγελέως εκτελούσε ο αστυνόμος. Εφετείο, για τις αστικές και ποινικές υποθέσεις, αποτελούσε η Συνέλευση των Δημάρχων.
Το πρωτοβάθμιο πνευματικό δικαστήριο απαρτιζόταν από τον αρχιερατικό επίτροπο εκάστου Δήμου, που διόριζε ο Μητροπολίτης, και δίκαζε συμβιβαστικά οικογενειακές υποθέσεις, ζητήματα προίκας, διατροφής ορφανών, λύση αρραβώνα, σύνταξη προικοσυμφώνων και διαθηκών και κληρονομικά.
Την τελευταία λέξη είχε η Κλήρα, το ανώτερο πνευματικό δικαστήριο, που αποτελείτο από τον Μητροπολίτη και τέσσερις κληρικούς που διόριζε ο ίδιος. Αργότερα ιδρύθηκε το Μικτό Δικαστήριο με πρόεδρο τον Μητροπολίτη και τέσσερα εκλεγμένα λαϊκά μέλη, δίκαζε συζυγικές διαφορές, προικοδοσίες και διαθήκες βάση του «Νομικού Εθίμου της Καρπάθου».
Εκκλησία
Ο Μητροπολίτης Καρπάθου–Κάσου είχε την έδρα του στο Απέρι. Χειροτονούσε ιερείς, τιτλοφορούσε λαϊκούς με εκκλησιαστικά οφίκια. Η Κάρπαθος είχε γύρω στους 50 ιερείς, που εκτός της ιεροσύνης έπαιρναν μέρος στα κοινά και ασχολούνταν με την γεωργία ή με άλλα επαγγέλματα. Ο ιερέας περίμενε τη σειρά του να ιερουργήσει την Κυριακή στην ενορία του ή στην κεντρική εκκλησία του χωριού. Εκτός από τα τυχερά ήταν αναγκασμένος να εργάζεται για να ζήσει την οικογένεια του.
Παιδεία
Το 1804, λειτούργησε, στην Μονή του Αγίου Γεωργίου στις Βάσσες, το πρώτο σχολείο της Καρπάθου. Αργότερα σ’ όλα τα χωριά λειτουργούσαν από ένα σχολείο με τουλάχιστον ένα δάσκαλο. Η Όλυμπος είχε πέντε δασκάλους και το Απέρι με τέσσερις δασκάλους είχε δημοτικό και σχολαρχείο. Τα σχολικά έξοδα καλύπτονταν από επιδόματα εκκλησιών, δίδακτρα μαθητών και από έσοδα του τελωνειακού δασμού.
Στην αρχή, μόνο τα αγόρια πήγαιναν στο σχολείο και όχι όλα. Τα περισσότερα φοιτούσαν δυο τρία χρόνια, για να μάθουν να γράφουν, να διαβάζουν και να λογαριάζουν. Όσοι τελείωναν το δημοτικό και το σχολαρχείο πήγαιναν στα εκπαιδευτήρια της Σύμης και της Σάμου και στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, από την οποία επέστρεφαν ως δάσκαλοι, δικολάβοι και γενικά λόγιοι. Για ανώτατες σπουδές συνέχιζαν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Περίθαλψη
Η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στην Κάρπαθο βρισκόταν σε πρωτόγονη κατάσταση. Ο πρώτος γιατρός που ήρθε στην Κάρπαθο ήταν ο Μιχαήλ Πελεκάνος από την Κάλυμνο, που έφτασε το 1863. Αυτόν διαδέχθηκε ο Εμμανουήλ Παπαμιχαήλ που ήταν ο πρώτος Καρπάθιος γιατρός. Σε περίπτωση ανάγκης, έπρεπε να πάει κάποιος στη Βωλάδα και με μουλάρι να φέρει τον γιατρό στα απομακρυσμένα χωριά. Σε πολλές περιπτώσεις δεν υπήρχε δυνατότητα να πληρωθεί ο γιατρός και να αγοραστούν τα φάρμακα. Γι αυτό οι πιο πολλοί κατέφευγαν στην πρακτική ιατρική και στα γιατροσόφια, καθώς η πείρα αιώνων μεταφερόταν από τη μια γενιά στην άλλη. Υπήρχαν αυτοδίδακτες μαίες που ξεγεννούσαν τις γυναίκες και πρακτικοί «ορθοπεδικοί» που έφτιαχναν στραμπουλήγματα και σπασίματα.
Επικοινωνία
Η περιορισμένη επικοινωνία της Καρπάθου με τον “έξω κόσμο”, άφησε ανέπαφη την κοινωνική δομή του νησιού όπου η κτηματική περιουσία του πατέρα πήγαινε στον πρωτογιό και της μητέρας στην πρωτοκόρη. Έτσι δημιουργήθηκε η τάξη των “κανακάρηδων”, δηλαδή, των μεγαλοϊδιοκτητών, και επειδή «η κανακαρά πρέπει να πάρει κανακάρη» η οικονομική δύναμη του νησιού συγκεντρώθηκε σε ορισμένες οικογένειες. Οι “κανακάρηδες” εκτός από την οικονομική τους υπόσταση είχαν ξεχωριστή θέση. Απ’ αυτούς προήλθαν οι περισσότεροι δήμαρχοι, προεστοί, μεριδιούχοι εκκλησιών και οφικιούχοι.
Πολιτισμός
Παράλληλα έμεινε ανέπαφη η πολιτισμική φυσιογνωμία της Καρπάθου, τα τραγούδια, η μουσική με την λύρα και τη τσαμπούνα, οι χοροί και τα τελετουργικά των κοινωνικών εκδηλώσεων πήγαιναν πίσω στην αρχαιότητα. Η Κάρπαθος έμοιαζε με ζωντανό λαογραφικό μουσείο.
Φορολογία
Η φορολογική υποχρέωση της Καρπάθου προς την Τουρκική Κυβέρνηση συνίστατο στο «μακτού» (κτηματικό φόρο) 41.272 γροσιών, που κατανεμόταν στον κάθε δήμο ανάλογα με τον πληθυσμό και την έκταση γης που του ανήκε. Το ποσό αυτό μοιραζόταν μεταξύ των οικογενειών σε κοινή συνεδρίαση των φορολογουμένων του Δήμου.
Επειδή οι Καρπάθιοι δεν υπηρετούσαν στον Τουρκικό στρατό πλήρωναν 21.242 γρόσια για στρατιωτικό φόρο, 21 γρόσια κατά οικογένεια (τα μισά για τις χήρες), που διατίθεντο για τους μισθούς του Μουδίρη και των ζαπτιέδων. O τελωνειακός δασμός, 20.640 γρόσια, διατίθετο για τους μισθούς του Τελώνη και των τελωνοφυλάκων, και τα υπόλοιπα πήγαιναν στους δήμους για τα σχολεία. Υπήρχε και ο φόρος καπνού, 9.380 γρόσια, που τα έπαιρνε η τουρκική Κυβέρνηση.
Εκτός από τους κυβερνητικούς φόρους, ο Δήμαρχος εισέπραττε και τους τοπικούς, όπως η Αρχιερατική επιχορήγηση (14.550 γρόσια), 10 γρόσια κάθε οικογένεια, η αποζημίωση του Δημάρχου και των προεστών (16.900 γρόσια), 10 γρόσια κατά οικογένεια, δικαίωμα βοσκής (11.400 γρόσια), 15 παράδες το ζώο. Εκτός της άμεσης φορολογίας, κάθε ενήλικος άνδρας ήταν υποχρεωμένος να προσφέρει δυο ημερών εργασία για τα διάφορα έργα του Δήμου, συνολικής αξίας 12.576 γρόσια.
Οικονομία
Συνολικά, επί εισοδημάτων 2.900.000 γροσιών (γεωργία 1.500.000, κτηνοτροφία 500.000, βιοτέχνες, επαγγελματίες και εργάτες 900.000), οι άμεσοι και έμμεσοι φόροι ανέρχονταν σε 147.960 γρόσια, γύρω στο 5%. Σ’ αυτά αν προστεθεί και το εισόδημα των Καρπαθίων που δούλευαν εποχικά στην Μικρά Ασία και στα γύρω νησιά, το εισόδημα όλων των Καρπαθίων ανερχόταν γύρω στα 4.000.000 γρόσια, που σήμαινε 532 γρόσια το άτομο, σήμερα, γύρω σε $4.000. Υπήρχε αξιοσημείωτη διαφορά στην κατανομή του εισοδήματος, το ανώτερο 10% των Καρπαθίων, κανακάρηδες που κατείχαν τα πιο γόνιμα εδάφη, απολάμβανε το 21% του εισοδήματος, 1129 γρόσια κατά κεφαλή, ενώ το κατώτερο 50% μόλις το 26%, με 281 γρόσια κατά κεφαλή.
Οι συναλλαγές στην Κάρπαθο γίνονταν με βάση την τουρκική χρυσή λίρα που υποδιαιρείτο σε πέντε μετζίτια και το κάθε μετζίτι σε είκοσι γρόσια, το δε γρόσι σε σαράντα παράδες. Οι συναλλαγές που αναφέρονται στα περισσότερα έγγραφα γίνονταν σε γρόσια.
Συγκοινωνία
Η εσωτερική συγκοινωνία και η επικοινωνία με τον “έξω κόσμο” γινόταν με τα μέσα της εποχής. Μέσα στα χωριά υπήρχαν λιθόστρωτοι δρόμοι για να περνούν οι πεζοί και τα ζώα. Μεταξύ των χωριών και των μετοχιών υπήρχαν καλοδιατηρημένα μονοπάτια. Οι μεταφορές γίνονταν με γύρω στα 800 μουλάρια και γαϊδούρια, οι μεταφορές από την Κάρπαθο προς την Σαρία γίνονταν με βάρκες. Η επικοινωνία με τον έξω κόσμο γινόταν με ιστιοφόρα, που μαζί με τα εμπορεύματα μετέφεραν και επιβάτες. Οι προορισμοί των Καρπαθίων ήταν τα γειτονικά νησιά, η Κρήτη, ο Πειραιάς και η Σμύρνη απ’ όπου πήγαιναν το Αϊδίνι.
Karpathos two centuries ago
By Manolis Cassotis
To see Karpathos of two centuries ago, today’s visitor must go 150 years back. At that time, the economy of Karpathos, as a mountainous island without ports, depended on agriculture and livestock.
Agriculture
Karpathos had five extensive agricultural areas, Afiartis, Posei, Avlona, the Lastos plateau and Saria. There were hundreds of other arable lands, on lowlands but mostly on the slopes of the mountains and hills. In the lowlands the Karpathians cultivated wheat and in the mountainous and more barren fields barley. The fields in the mountainous and “mixed” areas were sown every second year, to rest and strengthen from the manure of the animals grazing them. Every three to four years the lowlands were left uncultivated or planted with beans and other legumes for their soil to take nitrogen from the air. On the hills’ slopes planted lentils and peas. The plowing began with the first heavy rain and ended after Saint Nicholas holiday. In coastal areas, harvesting began in early June and in July ended in mountainous areas.
Olive cultivation was quite widespread in Karpathos. After the olives were picked, the olive trees were pruned and dug around their roots. When the olive tree was well-tended and planted in a flat and fertile field, it could yield up to twenty “modia” (tins) of olives, while on the contrary, those that were planted on the slopes of the hills and untended, barely produced a basket of olives. Picking the olives required many fast hands, because the Karpathian olive trees produce small-sized olives. A woman would work all day to pick two-three “modia”. The olives were ground, and the oil was extracted in the “alethouria” (crushed stone mills) that belonged to the central church of the village or to one who had many olive trees.
Viticulture was equally widespread. The vine does not need fertile soil, only good care. It thrives even in sandy soil, if the soil absorbs the rainwater so that it does not become muddy. The vines thrived throughout the island from the coast to the mountains. Various types of grapes were cultivated for raisins, wine and table grapes. From the grape, in addition to wine, the Karpathians produced petimezi, mustalevria and mestokofti, and from the “strafylla” alcohol, raki and vinegar.
In villages and in other areas with running water, they planted orange, lemon, mandarin, medlar, plum, apple, peach, cherry, apricot, quince, pomegranate. There were also fig, almond, walnut, hazelnut, carob and other fruit trees.
They also cultivated tomatoes, potatoes, beans, zucchini, onions, garlic, broad beans, artichokes, eggplants, okra, peppers, cauliflowers, spinach, lettuce and other vegetables. The production of vegetables and fruits was intended for local consumption and for limited export to Kasos. Silkworms farming and silk production were developed.
Livestock
In Karpathos, livestock was quite developed, with 50,000 sheep and goats. Each shepherd had around 200 animals, from whose milk they produced drila, butter, sitaka, mizithra and various types of cheese. A significant income for the shepherds came from the meat, wool and the skins of the animals. They also exchanged animal manure for agricultural products with the farmers who used it for fertilizer.
Forest
50% of Karpathos was covered by pine forests and bushes, it was considered one of the most forested islands in the Aegean. Several forests started from the sea and reached the tops of the mountains. In the bays of Vrontis, Kyra Panagia and Lefkos were shipyards, where Karpathians and Kasians built sailboats and other vessels.
Pine wood was used for furniture, household utensils, agricultural tools and in the construction of stables. Pine bark was collected and exported to pharmaceutical companies and resin from which the manufacturers produced tar, turpentine, gunpowder and the plastics of the time. From “chinos” and other shrubs they produce charcoal.
Fishing
The Karpathians lived in the interior of the island without much contact with the sea, most Karpathian shipowners were originally from maritime islands. Local fishermen used traditional fishing methods. With a few dozen meters of nets, they fished for “menula” (sardines) that they preserved. On the moonless nights of August, they fished “agriadia” (squid) in the open sea, whatever did not consume fresh, they dried in the sun. In Tristomo they caught pinfish and other shellfish. From the natural salt lakes, the fishermen collected salt which they exchanged for agricultural and livestock products.
Handicraft
The handicraft industry was aimed to support agriculture and livestock. There were weaving mills, carpentry shops, tailors, shoemakers, blacksmiths, quarries, tanneries, lime and charcoal kilns.
Villages
The population of Karpathos, around 7500, was distributed among nine villages in the interior of the island. Olympos, Menetes and Aperi had over 1000 inhabitants, Volada, Othos, Pyles, Arkasa, Mesochori and Spoa around 500. There were three small coastal settlements: Pigadia, Diafani and Finiki. Depending on the time of year and their agricultural occupations, many Karpathians lived permanently or seasonally in Afiarti, Avlona and in “metohia”.
Most of the villages were located on fortified sites because they were created at a time when piracy was prevalent in the Aegean. The houses were built close to each other, with narrow stone-built streets, enough for people and animals to pass. You could go from one end of the village to the other by jumping from roof to roof, without setting foot on the ground.
Half of the inhabitants of Karpathos were children and young people under twenty years old, among the adults the women predominated because many men emigrated and absent for several years.
Administration
Administratively, Karpathos was a separate “kaza” under the “sanjak” of Rhodes, which belonged to Archipelago Vilayet. Turkish rule was represented by the “Moudiris”, who was subject to “Mutessarifats” of Rhodes. Moudiris knew Greek and was often not Turk, with the main mission of collecting and forwarding taxes to their destination. He maintained friendly relations and cooperated with the mayors. Policing was carried out by the constable with Greek-speaking grenadiers, mainly Turkish Cretans. There was a customs office and salt and tobacco monopolies under local management.
The administration was exercised by the local Mayors of each village with two or three elders. The elections were held by universal suffrage of men, who had to be taxpayers. Women, even widows who paid taxes, did not have the right to vote. The elections were held every year in January, at a time when the men who worked abroad in construction were on the island.
The Mayor, together with the elders, collected the government taxes that he delivered to Moudiris. He also collected the municipal taxes and the Metropolitan subsidy, appointed the teachers and the “dragates” (field guards). He supervised the schools and the municipal works: roads and paths maintenance, springs maintenance, construction and maintenance of fences and passages between agricultural and livestock areas. In the mayoral elections there was great competition between the large families, due to prestige, and between farmers and shepherds who had conflicting interests.
In March, the General Assembly of Mayors was held to make decisions and approve the decisions of the «Mixed court». The seal they used was divided into four pieces. One piece was held by each mayor of Aperi, Menetes and Olympus and the fourth by Volada, Othos and Pyles, alternately. Decisions were taken unanimously, if someone did not agree with a decision, they did not give their piece to assemble the seal.
Justise
The primary civil court was performed by the Mayor who tried all minor cases, agricultural damages, property, acquisitions, petty thefts, petty disputes and debts and imposed fines, physical punishments and few days of imprisonment. The secondary civil court consisted of the four-member Court, elected every year and tried the most serious political and criminal cases for the whole island. The following villages elected one judge each: 1) Aperi, Pigadia. 2) Volada, Othos, Pyles. 3) Menetes, Arkasa. 4) Olympos, Mesochori, Spoa. Moudiris presided over the meetings. Later, the Court consisted of the Kadis, a Greek who spoked Turkish, with two or three assistants elected by the elders, an investigator appointed by the Prefecture. The duties of the prosecutor were performed by the constable in charge. The Court of Appeal, for civil and criminal cases, was the Assembly of Mayors.
The primary spiritual court was composed of the commissioner of each village appointed by the Metropolitan, and adjudicated conciliatory family cases, dowry issues, orphan maintenance, termination of engagement, drafting of dowry agreements and wills, and inheritance. The final word was given by the Clergy, the higher spiritual court, which consisted of the Metropolitan and four clergymen appointed by him. Later, the Mixed Court was established, with the Metropolitan as president and four elected lay members, and adjudicated marital disputes, dowries, and wills based on the “Legal Custom of Karpathos”.
Church
The Metropolitan of Karpathos-Kasos had his seat in Aperi. He ordained priests and titled laypeople with ecclesiastical offices. Karpathos had around 50 priests, who, apart from the priesthood, took part in public life and were engaged in agriculture or other professions. Each priest waited his turn to officiate on Sunday in the church of his parish or in the village main church. Apart from tips, he had to work to support his family.
Education
In 1804, the first school of Karpathos opened in the Monastery of Saint George in Vasses. Later, each village had a school with at least one teacher. Olympos had five teachers and Aperi, with four teachers, had a primary and middle school. The School expenses were covered by church subsidies, student fees and customs duty revenues.
At first, only boys went to school, and not all of them. Most studied for two-three years, to learn to write, read and do arithmetic. Those who finished primary and middle school went to secondary schools in Symi and Samos and to the Evangelical School of Smyrna, from which they returned as teachers, practical lawyers and generally scholars. For higher studies, they continued at Athens University.
Medical Care
The medical care in Karpathos was in a primitive state. The first doctor to come to Karpathos was Michael Pelekanos from Kalymnos, who arrived in 1863, who was succeeded by Emmanuel Papamichael, the first Karpathian doctor. In case of need, someone had to go to Volada and bring the doctor to a remote village by mule. In many cases, there was also no money to pay the doctor and buy the medicine. For this reason most people resorted to practical medicine, as centuries of experience passed from generation to generation. There were self-taught midwives who delivered babies, and practical “orthopedics” who fixed sprains and fractures.
Communication
The limited communication of Karpathos with the “outside world” left intact the social structure of the island, based on which the father’s land property went to the firstborn son and the mother’s land property to the firstborn daughter. Thus, the class of “kanakaris” (large landowners) was created, and because “a kanakara must marry a kanakaris” the economic power of the island was concentrated in certain families. The “kanakaris”, in addition to their economic status, had a special position. Most of the mayors, eldermen, church shareholders and church officials came from them.
Culture
At the same time, the cultural identity of Karpathos remained intact, the songs, the music with the lyre and the tsambouna, the dances and the rituals of social events went back to antiquity. Karpathos resembled a living folklore museum.
Taxation
The tax obligation of Karpathos to the Turkish Government consisted of the “maktu” (land tax) of 41,272 groschen, which was distributed to each municipality according to the population and the area of land it owned. This amount was divided among the families at a joint meeting of the taxpayers of the Municipality.
Because the Karpathians did not serve in the Turkish army, they paid 21,242 groschen for the military tax, 21 groschen per family (half for widows), which were allocated for the salaries of Moudiris and policemen. The customs duty, 20,640 groschen, was allocated for the salaries of the Tax Collector and the customs guards, and the rest went to the municipalities for schools. The tobacco tax, 9,380 groschen, was collected by the Turkish Government.
In addition, the Mayors collected the local taxes: the Archpriestly subsidy (14,550 groschen), 10 groschen per family, the compensation of the Mayor and the eldermen (16,900 groschen), 10 groschen per family, grazing rights (11,400 groschen), 15 parades per animal. In addition to direct taxation, every adult male was obliged to offer two days of work for the various works of the Municipality, valued at 12,576 groschen.
Economy
On total incomes of 2,900,000 groschen (agriculture 1,500,000, livestock 500,000, craftsmen, professionals and workers 900,000), direct and indirect taxes amounted to 147,960 groschen, around 5%. If we add the income of the Karpathians who worked seasonally in Asia Minor and the surrounding islands, the income of all the Karpathians amounted to around 4,000,000 groschen, 532 groschen per person, equivalent to $4,000 today.
There was a notable difference in the distribution of income. The top 10%, “Kanakaris” who owned the most fertile lands, enjoyed 21% of the income, 1129 groschen per capita, while the bottom 50% only 26%, with an average income of 281 groschen per capita.
The transactions in Karpathos were based on the Turkish gold lira, which was divided into 5 mezjitia, each mezjiti into 20 groschen, and each groschen into 40 parades. The transactions mentioned in documents use groschen.
Transport
Internal transportation and communication with the “outside world” were done with the means of the time. Within the villages there were stone paved roads for pedestrians and animals to pass. Between the villages and the “hamlets” were well-maintained paths. Internal transportation was done with around 800 mules and donkeys, only transport from Karpathos to Saria was done by row boats. Communication with the outside world was done with sailboats which carried passengers along with the goods. The destinations of the Karpathians were the neighboring islands, Crete, Piraeus and Smyrna from where they went to Aidin.
